Goed nieuws voor iedereen in de warmtesector. Op 1 mei trad de Stimuleringsregeling Aardgasvrije Huurwoningen (SAH) in werking. Het Rijk stelt 200 miljoen euro beschikbaar om woningcorporaties en andere verhuurders te ondersteunen bij de overstap van aardgas naar een warmtenet. Eline Penders (Aedes), nauw betrokken bij het Startmotorkader, schetst de achtergrond. 

 

Minister Raymond Knops (Binnenlandse Zaken) heeft de nieuwe pot met geld vrijgemaakt om de aansluiting van sociale en particuliere huurwoningen op een lokaal warmtenet te versnellen. De subsidieregeling helpt om in totaal 55.000 huizen versneld aardgasvrij te maken door de aansluiting op een warmtenet. Per huis is maximaal 5000 euro beschikbaar, afhankelijk van de situatie.

 

De subsidie sluit aan op het Startmotorkader-akkoord tussen de woningcorporaties en de warmtebedrijven, gesloten op 15 april 2020. Daarin hebben zo’n veertig woningcorporaties, ondersteund door branchevereniging Aedes, en de vijf warmtebedrijven Eneco, Vattenfall, Ennatuurlijk, Stadsverwarming Purmerend en HVC afspraken gemaakt over de versnelde verduurzaming van de warmtevoorziening van in totaal 100.000 huurwoningen. Het akkoord kwam tot stand in nauwe samenwerking met de Woonbond, het Rijk, gemeenten en VNG.

 

In maart 2019 was toenmalig Aedes-voorzitter Marnix Norder nog niet zo te spreken over de warmtebedrijven. ‘Voorlopig is hun aanbod absoluut onvoldoende voor de overstap van gas naar warmte,’ zei hij toen. Hij verbaasde zich over het gebrek aan transparantie: ‘Wat wordt verrekend in de aansluitkosten, hoe komt het tarief tot stand? Ik snap dat warmtenetten rendementen moeten maken, maar de afspraak was prijsdaling op basis van grote aantallen en een slimme bundeling van de vraag.’ 

 

Binnen een jaar is de situatie dus sterk veranderd. Eline Penders, belangenbehartiger Wonen bij Aedes en nauw betrokken bij de totstandkoming van het akkoord, kijkt terug op ‘stevige onderhandelingen’. ‘We moesten echt tot elkaar zien te komen. Het zag er geruime tijd naar uit dat er een rekening bij de woningcorporaties zou worden neergelegd. Maar wij komen altijd op voor onze huurders, een groep met doorgaans beperkte financiële middelen. Corporaties voelen die verantwoordelijkheid heel sterk. Mijn indruk is dat warmtebedrijven gedurende dit traject steeds beter zijn gaan begrijpen wat dat voor de afspraken die we met elkaar maken betekent.’

 

Wat is de kern van het akkoord?

Penders: ‘Er zijn landelijke afspraken gemaakt om de lokale onderhandelingen over aansluiting op een warmtenet te versnellen. Die onderhandelingen zijn nu nog vaak langdurig en ingewikkeld, er komt nogal eens uitstel of afstel van. Belangrijk in de afspraken is dat de gemiddelde huurder niet meer gaat betalen dan voor zijn gasrekening. Bovendien gaan woningcorporaties een prijs betalen voor de aansluitkosten van het warmtenet die gebaseerd is op een transparant rekenmodel. Daardoor wordt het hele proces gemakkelijker.’

 

Landelijke afspraken? Maar de situatie kan plaatselijk toch sterk verschillen? 

‘Natuurlijk. Maar het akkoord gaat toch uit van één systematiek of methode, of het nu gaat om Rotterdam, Deventer of Leeuwarden. Lokaal kunnen de tarieven en rendementseisen inderdaad verschillen, afhankelijk van de situatie. Maar er is nu wel duidelijkheid over de business case, de voorwaarden en de prijsvorming: het startpunt van de onderhandeling is hetzelfde. In het verleden was het moeilijk inzicht te krijgen in de business case. Nu is dat wel gelukt. Voor warmtebedrijven was dat best een stap. We waarderen het dan ook zeer dat ze gezamenlijk bereid waren deze openheid als zo’n kernafspraak in dit akkoord op te nemen. Wij ervaren dat echt als een doorbraak en hebben niet eerder meegemaakt dat een sector zo bereid was om hun business case transparant te maken en te laten toetsen.’

 

Waarom is dit Startmotorkader nu zo belangrijk?

‘Omdat corporaties een belangrijke rol spelen bij de energietransitie. Wij moesten de sleutel zien te vinden naar een wereld zonder aardgas. Met een overstap van – om te beginnen – 100 duizend sociale huurwoningen, waarvan dus 55 duizend naar een warmtenet, brengen we de startmotor van die transitie nu echt op gang. Tegelijkertijd gaat het om veel meer dan techniek en subsidie. Het heeft vooral te maken met goede randvoorwaarden, met vertrouwen, met kwetsbare mensen. We laten de huurders niet aan hun lot over, dat is de boodschap van dit akkoord. We zijn daarom blij dat de Woonbond er positief over is.’

 

Vaak voelen gemeenten en met name kleinere corporaties een onbehaaglijk gevoel in gesprekken met warmtebedrijven. Ze vragen zich af of die niet geld verdienen over de rug van huurders. Kan een kleine woningcorporatie kan nu met een gerust hart gaan nadenken over een warmtenet?

‘Dat is precies de bedoeling. We merken dat kleinere én grotere corporaties zich echt geruggesteund voelen door deze overeenkomst. Er was en is sowieso veel onbekendheid rond warmtenetten. Voor sommige corporaties gaat eigenlijk een nieuwe wereld open. Maar ook de grote woningcorporaties kunnen er baat bij hebben. Het akkoord kun je zien als een bruikbare gereedschapskist waarmee je lokaal een goed pakket kunt samenstellen. Corporaties kunnen de onderhandelingen gemakkelijker voeren.’

 

Over de duurzaamheid van de geleverde warmte wordt in het Startmotor niet overdreven veel gezegd. Hoe zit dat?

‘Het Startmotor-akkoord geldt voor drie jaar. Dat is kort, als je kijkt naar wat er uiteindelijk moet gebeuren. Verduurzaming is voor corporaties echter heel belangrijk. Wat we zeker moeten weten, is dat de overstap naar warmtenetten duurzaamheidswinst oplevert én dat dat niet allemaal pas op 31 december 2049 gebeurt. De overheid heeft afspraken met de warmtebedrijven over hun verduurzamingspad. Wij hebben besloten als sector dat we geen aanvullende eisen stellen, maar in onze Startmotorkader graag aansluiten bij dat commitment van de warmtebedrijven.’

 

Enig idee hoeveel corporaties een beroep zullen doen op de Stimuleringsregeling Aardgasvrije Huurwoningen?

‘Wij horen dat er al veel aanmeldingen zijn. We krijgen er ook veel vragen over, er is veel belangstelling vanuit de sector. Ik ben benieuwd hoe snel de pot leeg raakt, en wat er dan gebeurt.’

 

Hoe gaat Aedes volgen of evalueren of het Startmotorkader ook echt werkt?

‘Over een half jaar gaan we dat al doen. Opvallend is dat andere partijen zich bij dit akkoord willen aansluiten, zoals Eteck, of betrokken zijn geraakt gedurende het proces, zoals en het Expertisecentrum Warmte. We verwachten dat ook meer corporaties zullen meedoen. En hoe meer particuliere eigenaren zich in een wijk aansluiten bij de overstap naar een warmtenet, hoe groter de kans op succes. Dan wordt dit echt wat we willen: de sleutel naar het nieuwe normaal van de energievoorziening.’

 

Huurwoningen, corporaties, aardgas en warmte Met meer dan 2,2 miljoen huurwoningen zijn woningcorporaties de grootste woningeigenaar en daarmee een belangrijke speler bij de energietransitie.  Van de corporatiewoningen is nu nog slechts 8% aangesloten een warmtenet. Dat moet uiteindelijk zo’n 40 tot 50 procent worden. Aan de klimaattafel Gebouwde Omgeving is het samenwerkingsverband ‘Startmotor’ ontstaan met een ambitieus doel: warmtebedrijven en corporaties halen gezamenlijk, door een unieke aanpak en samenwerking, duizenden woningen van het aardgas af. 36 corporaties en 5 warmtebedrijven starten nu al met opschaling. Later dit jaar sluiten mogelijk nog meer corporaties aan.  Met dit akkoord maken corporaties een flinke schaalsprong om te verduurzamen via de wijkgerichte aanpak. Het biedt uitgangspunten om de doelstellingen in het Klimaatakkoord 2050 te realiseren. Het Startmotorkader bevat een stappenplan dat concreet aangeeft hoe corporaties warmtebedrijven en gemeenten samen goed kunnen aansluiten bij de wijkgerichte aanpak.

 

Verder lezen:

• www.aedes.nl/dossiers/warmtenetten.html 

• www.rvo.nl/subsidie-en-financieringswijzer/stimuleringsregeling-aardgasvrije-huurwoningen-voor-verhuurders (meer informatie over de voorwaarden en het aanvraagproces van de subsidie)

Op de foto (v.l.n.r):

1. Eline Penders, belangenbehartiger Wonen bij Aedes 
2. Starmotorkader Warmtenetten