Deze blog is geschreven door Anne Marie van Osch, Projectmanager Duurzame Energie bij de Gemeente Almere. Sinds kort is zij ook bestuurslid van Stichting Warmtenetwerk

5 oktober 2018

Deze ochtend was volledig gericht op de financieringsaspecten. Rune Nielsen van de Danish Energy Agency, van het ministerie vertelt hoe de wetten in elkaar zitten. Tot 2002 was de warmte volledig overheid. Daarna is de privatisering ingezet. Opvallend is dat de privatisering wel met veel regels is vastgelegd. Veel regels lijken op onze regels. De mogelijkheid voor een verplichte aansluiting. Een transparante prijs. Verschil is dat een warmtebedrijf toegang moet krijgen tot goedkope leningen.

Er is vastgelegd dat er geen winst gemaakt mag worden. Dit jaar winst, betekent volgend jaar een kostenverlaging. En omgekeerd. Het is niet duidelijk hoe dit in het slechtste geval voor bewoners uit kan pakken. Rekent het Centraal Planbureau dan ook de koopkrachtplaatjes uit?

De productie van de warmte is meestal commercieel, terwijl de distributie voornamelijk in handen van de overheid is.

De Danish Energy Agency heeft aanbevelingen opgesteld voor wijzigingen in de wet: niet langer verplichting mogelijk maken, een plafond (price cap) instellen.

Er zijn veel overeenkomsten met onze Warmtewetdiscussies.

Lars Gullev  waarschuwt ons dat Nederland over een paar jaar voor 70% afhankelijk is van Rusland…Yep, we zitten al op 50%.

Bij de oprichting van hun distributiebedrijf in 1984 hebben ze alles uit de kast moeten halen om het geld binnen te halen. Door de halve wereld over te reizen is het hen gelukt om meer dan 200 miljoen euro rond te krijgen. Inmiddels draait het bedrijf al jaren en is er geen schuld.

De inkoop van de energie is een fascinerend systeem. Elke dag worden er prognoses gedaan over de verwachte behoefte. 24 uur van te voren vindt de tender plaats. De producenten bieden in tranches de warmte aan. Op basis van dit aanbod wordt ingekocht.

Morten Duedahl legt uit waarom het cruciaal is om geen laaghangend fruit benadering te doen. Door privaat eerst de hoogste rendementen weg te laten lekken, wordt het voor het grote geheel steeds onmogelijker een rendabele business case te maken. Eerst de onderste appels plukken, betekent dat de tak hoger komt te hangen. Prachtige metafoor. Van cherry picking snapt iedereen dat dit slecht is. Maar laaghangend fruit plukken is nog steeds veel te populair onder managers.

Vervolgens kwam er een professor die ook in de Energy Board of Appeal zit. Dus de Deense ACM. Hij vertelde een boeiend verhaal over het gebrek aan leervermogen. Eerst waren ze afhankelijk van Britse kolen, toen van olie en gas uit het buitenland en nu van biomassa uit het buitenland. Dat was een leuke stelling van gisteren.

Het complexe is dat er nu wel een hoge belasting is op fossiel, maar biomassa kent deze belasting niet. Ik moest opeens denken aan de subsidie op bijstook van biomassa in de kolencentrales.

Bij elke omschakeling van aardgas naar biomassa komt er een klacht bij deze ACM binnen. Die strijd is dus zeker nog niet gestreden. Immers: wanneer gaat de publieke opinie vragen om een belasting op biomassa?

Het vervelende van de klachtenregeling is wel dat er veel vertraging ontstaat, waardoor soms de business case om zeep gaat.

Door de overheid hierin de eigenaar te maken kun je dit risico vermijden. Immers, een overheid kan niet bankroet gaan. Maar dat betekent wel dat je alerter moet zijn op de gevreesde ambtelijke bureaucratie.

 Birger neemt hierna weer het woord. Hij legt uit hoe je via benchmarking kunt controleren of er genoeg efficiëntie is. Ik vrees dat ik na Birgers uitleg nooit meer objectief naar benchmarking kan kijken. Zijn conclusie: je hebt theorie en je hebt praktijk. Als de praktijk niet blijkt te kloppen bij de theorie, dan gooi je de praktijk weg en houd je je vast aan de theorie.

Talloze modellen zijn gebruikt om te meten en er is er niet 1 die klopt. Soms ontstaan zelfs totaal absurde relaties op papier, die op geen enkele rationele manier te begrijpen zijn.

Ik geloof dat de kern van zijn betoog was om alle benchmarking ter zijde te leggen, maar zelfs daar ben ik niet helemaal zeker van. Het was in elk geval wel leerzaam en verhelderend met zijn voorbeelden.

De uitleg die we daarna kregen over de manier waarop de distributiebedrijven en productiebedrijven georganiseerd zijn, had veel overeenkomsten met een bordspel. Diverse onderlinge contracten, waardoor er wel de schijn ontstond dat er concurrentie was. Ik herinnerde me nog van Rune dat bedrijven de plicht hebben om de goedkoopste warmte te kopen. Dus ik vroeg hoe je dat via zo’n systeem ooit nog kon doorzien. De reactie was dat ik de spijker op de kop sloeg. Meestal is dat nu net niet wat je wil horen. Want dat betekent dat het dus inderdaad ondoorzichtig is.

Naast geld blijkt de politiek vastgelegd te hebben dat de prioritering van de energielevering moet gaan op beste CO2-keuze. Deze conclusie is voor mij nog steeds onduidelijk. Ik vind het een goede keuzes, net zoals zon en wind voorrang hebben op ons elektranet. Maar je kunt niet én hierop prioriteren én eisen dat het de laagste prijs is.

De uitleg over de tenders is wel leerzaam. Er wordt namelijk niet alleen weer voorspeld en getenderd: er wordt ook geanalyseerd of deze aanpak nu echt leidt tot een betere rendement. Tijdens de uitleg over het voorspellings en tendersysteem begon ik me namelijk steeds meer af te vragen of de dobbelsteen van Colonisten van Catan niet beter werkte. Het blijkt echter dat deze methode van tenderen inderdaad leidt tot een rendementsoptimum.

De vraag komt of de toenemende isolatie zal leiden tot een verlaging van de energievraag en daarmee een knelpunt in de business case. Birger antwoordt hierop semi-optimistisch dat de douchekoppen in de doe-het-zelf-zaken nog steeds met 1 cm per jaar groeien, dus dat deze besparing voorlopig nog niet zal leiden tot serieus effect.

Morten hanteert nog een ander advies: als je echt wil besparen, gooi dan je tieners het huis uit.

Ook komt nog ter sprake dat in Finland gebleken is dat private bedrijven misbruik plegen. Na onderzoek werd vastgesteld dat het geen ernstig misbruik was, dus daarom was actie niet geboden. De vraag is natuurlijk of een overheid dan geen misbruik gepleegd zou hebben.

Tegen de tijd dat we aan dit stuk waren toegekomen, rammelden meerdere magen. De middag werd gevuld met een festival waarin diverse sprekers in 7 minuten een verhaal mochten pitchen. Ik moet bekennen dat dit een beetje aan mij voorbijgegaan is. Ik heb zelf een verhaaltje gehouden. Na mijn oproep om hulp voor mijn knelpunt (iets met datacenters en nieuwbouw) ben ik aangeschoten door een paar mensen die me konden helpen. Dus de overige presentaties heb ik gemist.

De hapjes waren wel geweldig, weet ik.

Het was tien over 8 toen we landden op Schiphol.

Ik vond het een bijzonder leerzame studiereis. In het vliegtuig heb ik besproken dat we zeker enkele sprekers naar Nederland moeten halen om in een sessie met overheden deze kennis te delen. Ik weet dat de meeste gemeenten geen idee hebben hoe ze de transitie moeten handelen.