Geen subsidie vanuit het Programma Aardgasvrije Wijken. Geen groot warmtenet in de buurt. En toch hebben woningcorporatie Woonforte (Alphen aan den Rijn), de gemeente en enkele andere partijen de moed om de stap te zetten naar een warmtenet. Dat begint kleinschalig, maar kan uitgroeien tot iets groters.

De gemeente Alphen aan den Rijn, de Alrijne zorggroep (ziekenhuis Alphen aan den Rijn en verpleeghuis Oudshoorn) en woningcorporatie Woonforte (circa 11 duizend woningen) hebben op 21 januari een samenwerkingsovereenkomst getekend. Daarin is afgesproken om de Planetenbuurt in Alphen van duurzame warmte te gaan voorzien. 

Een warmtenet – gevoed uit aquathermie en/of andere bronnen – gaat het Alrijne Ziekenhuis, de nieuwbouw van het Scala College én de nabijgelegen Herculesflat van Woonforte verwarmen. Bij succes kan het net worden uitgebreid naar de rest van de buurt, en kunnen ook particuliere woningeigenaren en anderen erop aansluiten. Bij het project zijn ook de stichting Driehoorne en het Hoogheemraadschap van Rijnland betrokken.

Hooggespannen ambities
Op dit moment – voorjaar 2021 – is de aanbesteding gaande. Die zal in de zomer uitlopen op de gunning aan een warmtebedrijf. Het een en ander gebeurt onder regie van de gemeente, die stap voor stap bezig is om van het aardgas af te gaan. De duurzaamheidsambities zijn niet minder hooggespannen dan in de rest van Nederland: in 2050 moet Alphen aan den Rijn volledig aardgasvrij zijn. 

Woonforte, dat zoals zoveel woningcorporaties in Nederland hard werkt aan verduurzaming van het woningbezit, heeft ook ambities in die richting. De corporatie ziet nu een mogelijkheid om de warmtevoorziening van circa 150 woningen in de Herculesflat (nu verwarmd met een collectief, aardgasgestookt warmtesysteem) te verduurzamen. En er is uitzicht op meer: ‘De mogelijke samenwerking met partijen die een flinke warmteafname garanderen, trok ons over de drempel’, zegt Frank van Nunen, senior adviseur strategie en markt bij Woonforte. ‘Die massa is erg belangrijk. Als je grote partijen aan boord hebt, is de kans op succes groter. De kosten zijn dan overzichtelijk, zowel voor ons als voor onze huurders. Dan zit er toekomst in, en het wordt extra interessant voor warmteleveranciers.’ 

Waarom begin je als woningcorporatie eigenlijk aan zo’n project als je niet echt veel ervaring met warmtenetten hebt?
Van Nunen: ‘We zijn zeer gemotiveerd. Verduurzaming is hard nodig, stoppen met aardgas is een must. We beginnen uiteraard met het zo goed mogelijk isoleren van onze woningen en het energiegebruik terug te dringen. Vervolgens zoeken we naar alternatieven voor fossiele energiebronnen. Bij grondgebonden woningen kun je een individuele warmtepomp inzetten, maar bij gestapelde woningen is dat ingewikkelder. Toen er plannen kwamen voor een warmtenet in de Planetenbuurt, hadden wij daar dus wel oren naar.’

De gedachten gaan uit naar aquathermie: warmte op lage temperatuur, afkomstig uit de Oude Rijn die zo’n beetje langs het ziekenhuis en de Planetenbuurt loopt.
‘Ja. Maar inmiddels kijken we ook naar andere opties. Aardwarmte zou ook een warmtebron kunnen zijn. En inmiddels is duidelijk dat het ziekenhuis ook veel restwarmte produceert die je zinvol zou kunnen gebruiken. Dat is het mooie van zo’n proces: al doende leer je veel. Het ontwikkelt zich waar je bij staat. Een grote school, het Scala College, gaat ook meedoen. Daar zit nieuwbouw in de planning (aan de Henry Dunantweg, red.), wat weer interessant is voor warmteleveranciers, want dan kun je meteen in de nieuwbouw al warmtenetvoorzieningen treffen.’

Geen subsidie, toch door
De initiatiefnemers van het pilotproject hoopten op subsidie vanuit het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW), maar ze kregen die in oktober 2020 niet. Slechts 19 van de 71 ingediende voorstellen werden gehonoreerd, en Alphen aan den Rijn zat daar niet bij. Het was geen reden om de handdoek in de ring te gooien. De gemeente Alphen aan den Rijn gaat door, gesteund door een EU-subsidie die in september gelukkig wél werd toegekend. 

Geen subsidie, toch doorgaan: dat kan inspirerend zijn voor andere corporaties. Maar wanneer komt er een moment dat je besluit wél af te haken?
Van Nunen: ‘Als één van de partijen zou stoppen. Dan zit iedereen, en wij dus ook, met een probleem. Andere kritische factor: stel dat een warmteleverancier alleen nieuwbouw interessant vindt en verduurzaming van bestaande bouw niet. Dan wordt het ook lastig.’

En als de bewoners het niet zien zitten?
‘Dat is een goed punt. Als onverhoopt blijkt dat minder dan 70 procent van de bewoners het wil, wat nu eenmaal een eis is bij dit soort projecten, dan wordt het moeilijk voor ons. Uiteraard gaan wij het maximale doen om bewoners goed bij dit proces te betrekken, als het eenmaal zover is. We zullen de voordelen goed duidelijk maken. Bewonersparticipatie is heel belangrijk, of het nu gaat om onze huurders of woningeigenaren.’

Hoe groter een warmtenet, hoe interessanter. Dat is hier ook zo?
‘Uiteraard. We beginnen op kleine schaal, maar kijken nu al naar de rest van de wijk. Daar hebben wij veel woningen, maar er zijn ook veel particuliere eigenaren die natuurlijk ook voor de keuze staan hoe zij straks van het aardgas afstappen. Net als de bedrijfsgebouwen in de wijk. Al die eigenaren kunnen desgewenst meedoen.’

Wat kun je als woningcorporatie nu leren van zo’n project?
‘We doen veel ervaring op. We onderzoeken allerlei mogelijkheden en dat levert veel kennis op. Dat gaat van de beschikbare warmtebronnen tot de eenvoudige, maar belangrijke vraag of er iets moet gebeuren met de radiatoren in de Herculesflat. Die zoektocht zal herkenbaar zijn voor veel corporaties. In 2022 sluiten we het haalbaarheidsonderzoek af. Daarna beginnen ontwerp en realisatie.’

Meer informatie:

www.woonforte.nl