In Helmond worden ongeveer 6500 woningen en enkele bedrijven voorzien van warmte door warmtebedrijf Ennatuurlijk. Deze warmte is niet meer duurzaam doordat de warmte geproduceerd wordt met een gasgestookte WKK van Ennatuurlijk in Helmond. Om aan de klimaatdoelen te voldoen, wordt momenteel onderzocht hoe dit warmtenet verduurzaamd kan worden. Aquathermie lijkt daarbij de meest kansrijke optie en de verkenningen daarnaar zijn in een vergevorderd stadium. Als het lukt wordt het Helmondse aquathermieproject met 10 MW meteen het grootste van de Benelux.
“Het warmtenet in Helmond stamt uit de jaren 80 en wordt gevoed door een gasgestookte WKK. De wijken Rijpelberg en Brouwhuis zijn aangesloten op dit warmtenet. Dit warmtenet willen we graag verduurzamen. Voor 2030 willen we de CO2-uitstoot van al onze netten met 70% beperken en voor 2040 moeten ze CO2-neutraal zijn.” Aan het woord is Rob Verhappen, key accountmanager bij Ennatuurlijk. Hij vertelt dat er aanvankelijk plannen waren om het warmtenet te verduurzamen met behulp van een biomassacentrale. “Biomassa zien we als transitiebrandstof, dus dat zouden we in kunnen zetten in de overgang naar een permanente duurzame oplossing. Maar daar is weerstand op gekomen vanuit omwonenden en vanuit de Gemeenteraad en dus hebben we de bouw van deze centrale on hold gezet.”
Aquathermie
Ennatuurlijk ging vervolgens naarstig op zoek naar alternatieven. Uit onderzoek van Royal Haskoning/DHV kwam aquathermie als meest voor de hand liggende alternatief naar voren. Daarom verkent het warmtebedrijf momenteel samen met de gemeente Helmond en de provincie Brabant de mogelijkheden van aquathermie, zegt Verhappen. “We willen warmte gaan winnen uit de Zuid-Willemsvaart. Die loopt dwars door Helmond. Vanuit een nieuwe projectlocatie aan de zuidkant van Helmond zouden we dan de warmte gaan leveren aan het warmtenet.” De verkenning naar de mogelijkheden is behoorlijk serieus, benadrukt hij. “In 2022 beginnen we met de vergunningsaanvragen én subsidieaanvraag om daarna zo snel mogelijk aan de slag te kunnen.”
Potentie
In Nederland lopen momenteel tachtig projecten waar woningen en wijken gebruik maken van warmte uit oppervlaktewater. De potentie van aquathermie is dan ook fors. Omdat in Nederland bijna overal water is waar warmte uit te halen valt, is de afstand tussen bron en gebruiker nooit groot. Ook in Helmond ligt warmtewinning uit oppervlaktewater voor de hand, legt Verhappen uit. “We willen minimaal 10 MW aan warmte uit het kanaal halen om dat op termijn mogelijk op te schalen naar 20 MW. Dat is een goede basis voor de verduurzaming van het warmtenet in Helmond.” De kans dat de plannen voor aquathermie slagen, is volgens Verhappen behoorlijk groot. “De omstandigheden zijn hier in Helmond goed. En als het lukt is het met 10 MW meteen het grootste aquathermiesysteem in de Benelux.”
Duurzame elektriciteit
Het warmtenet in Helmond is een zogenaamd middentemperatuurnet. Maar de warmte die uit het kanaal komt is van een lage temperatuur, vertelt hij. “Het water is tussen de 20 en 25 graden en moeten we dus opwarmen richting de 85 graden. Dit gaan we centraal doen met een warmtepomp.” De elektriciteit die deze warmtepomp voedt, moet ook duurzaam opwekt worden, legt Verhappen uit. “Dat houdt in dat we naast warmte ook opwek van duurzame elektriciteit mede faciliteren. Daar zijn we mee bezig. Het plan is stroom af te nemen van een zonnepanelenveld dat in ontwikkeling is, maar andere bronnen en locaties zijn altijd welkom.”
Vergunningen
Aquathermie wordt eigenlijk altijd gecombineerd met warmtekoudeopslag (wko), omdat in de zomer de meeste warmte-energie te winnen is. Deze moet dan opgeslagen worden in een wko om in de winter weer uit de grond gehaald te kunnen worden. Daarom liggen er ook op het gebied van vergunningen nog de nodige uitdagingen, zegt Verhappen. “Het maken van een wko heeft altijd wat voeten in aarde omdat je toch in de ondergrond aan de slag gaat. Daarnaast speelt er in Helmond PFAS-problematiek. En omdat we grondwater verplaatsen heeft dit mogelijke gevolgen voor het waterwingebied. Dat moet nog uitgesloten worden om de vergunningen rond te krijgen.”
Back-up
De warmte uit de Zuid-Willemsvaart wordt gewonnen op één plek, namelijk de projectlocatie. “Daar slaan we de warmte op in een wko-bron, waaraan we in de winter warmte onttrekken.” Met aquathermie als belangrijke bron, kan Ennatuurlijk nog niet onmiddellijk afscheid nemen van aardgas, legt Verhappen uit. “De wko kan dienen als basislast voor de verwarming, maar met name voor piekbelasting tot 40 MW en back-up hebben we nog gas nodig. We hebben toch een leveringsplicht en we kunnen niet zeggen als de bron niet functioneert dat we op die dag even geen warmte leveren.” Waterstof en elektrische boilers kunnen in de toekomst mogelijk een rol spelen in het verduurzamen van de piekvraag.
Stip op de horizon
CO2-neutraliteit in 2040 is voor Ennatuurlijk de stip op de horizon en de organisatie onderzoekt voor alle warmtenetten hoe ze deze doelstelling kan realiseren. In Helmond worden naast aquathermie ook de mogelijkheden voor aanvullende bronnen onderzocht omdat het warmtenet open is voor meerdere warmtebronnen: aquathermie, warmte uit compostering, restwarmte van de industrie en ondiepe geothermie. In Eindhoven doet Ennatuurlijk al onderzoek naar het toepassen van geothermie. Het bedrijf verwacht in 2022 te weten of deze techniek haalbaar is op deze plek. Verhappen: “Als de ondergrond in Eindhoven geschikt is voor het winnen van geothermie, dan kan het in Helmond waarschijnlijk ook. Zo krijgen we de puzzel naar een CO2-neutraal systeem langzaam gelegd.”
