Met een lagetemperatuurwarmtenet op basis van een collectieve lucht-waterwarmtepomp kan de naoorlogse wijk Nieuw-Dokkum op Schiermonnikoog van het aardgas af. 

Het plan voor Nieuw-Dokkum is beloond met bijna 2,3 miljoen euro subsidie in het Programma Aardgasvrije Wijken (ronde 3, 2022) en omvat 142 woningen, 2 scholen en een gezondheidscentrum. Een lagetemperatuurwarmtenet kan in dit geval goed, omdat het naoorlogse woningen zijn die nog helemaal niet zijn geïsoleerd, zo legt Johan Duut uit. Hij is projectleider namens de gemeente Schiermonnikoog. “Het voordeel hiervan is dat er hele grote radiatoren in de woningen zitten om ze warm te houden. Ga je de woningen nu wél isoleren, dan zijn de radiatoren wat vermogen en oppervlakte betreft, geschikt om op lage temperatuur te draaien.”

Isolatiestandaard
Isoleren is dus een belangrijke stap. Aandacht hiervoor was overigens ook een voorwaarde in de derde PAW-subsidieronde. Ongeveer de helft van de woningen is in eigendom van woningcorporatie WoonFriesland, de andere helft is particulier bezit. Inzet is om de woningen op de standaard voor woningisolatie te krijgen. De warmtebehoefte is dan zo ver teruggebracht dat de woning uit de voeten kan met lage temperatuurverwarming. “We gaan de bewoners daarmee helpen. Ook met WoonFriesland zijn we in gesprek hierover. Zij voeren als beleid dat alle woningen in 2025 op label C moeten zitten en in 2030 op label B. We toetsen hoe dat label-denken zich verhoudt tot het standaard-denken.”

Isoleren zal in elk geval gebeuren binnen de bestaande schil, zonder theemutsrenovaties. “Dat zou te ver gaan en te grote investeringen vergen.”

Uniek voor Schiermonnikoog, stipt Duut aan: omdat het eiland Nationaal Park én Unesco Werelderfgoed is, is er vergaande aandacht voor de natuur. De Friese Milieu Federatie is ook nauw betrokken bij de plannen. Inzet is om natuurinclusief te isoleren. “Iedere bewoner is bij na-isolatie in feite verplicht om een vleermuizenonderzoek uit te voeren. Dat kost je als particulier relatief veel geld, nog voordat je überhaupt ergens mee kunt beginnen. Wij hebben daarom een ecologisch onderzoek voor de hele wijk gedaan om dit af te dekken.” 

Warmtepompcentrale
Het warmtenet zelf is met één lucht-waterwarmtepompcentrale voor de hele wijk relatief eenvoudig van opzet. De uitdaging zit in de elektriciteit die in de warmtepomp moet, legt Duut uit. “Er is netcongestie op Schiermonnikoog. Daarom is Liander ook betrokken als projectpartner. Zij hebben toegezegd dat ze aanpassingen zullen doen zodat we die grootverbruik-aansluiting kunnen krijgen.”

Binnen het project wordt nu – samen met energiecoöperatie de Sintrale – gekeken naar de opwek van duurzame elektriciteit voor de warmtepomp. Hierbij wordt “voorzichtig gedacht aan een windmolen”, aldus Duut. “De Wadden waren altijd een no-go voor windenergie. Maar de Friese Provinciale Staten hebben de deur op een kier gezet. En het moet de natuur, zoals de vele vogels en andere diersoorten, absoluut geen schade toebrengen. Je moet daarom niet denken aan een groot windpark met tig molens, maar bijvoorbeeld een kleinere dorpsmolen. Of daar überhaupt een geschikte plek voor te vinden is, zal moeten blijken.”

Het voordeel van windenergie is duidelijk: “De gelijktijdigheid van wind en de warmtebehoefte. Er wordt ook gedacht aan een zonneweide. Fantastisch, maar daar heb je in de winter niet zoveel aan, ténzij je gaat opslaan. En zoveel seizoensgebonden energie opslaan, zou erg duur worden.”

Het warmtenet is er voor de warmtelevering. Voorzien is dat elektrische boilers in de woningen gaan zorgen voor warm tapwater, al kijkt Duut hiervoor ook naar alternatieven omdat het plaatsen van een boilervat bezwaarlijk zou kunnen zijn.  

Het uitwerken en doorrekenen van alternatieven geldt overigens voor het hele plan, vervolgt hij. “Ik wil dit goed onderbouwd kunnen uitleggen aan bewoners. Zij stellen terechte vragen. Is waterstof geen optie voor Schiermonnikoog? Kunnen we niet beter individuele warmtepompen plaatsen? Dit zoeken we uit en bespreken we met alle betrokkenen.”

Subsidie voor eilandtoeslag
Het inhoudelijke projectplan is inmiddels afgerond. Omdat hier een aantal wijzigingen in zitten ten opzichte van het originele plan – zo haken er nog 22 woningen aan – wordt het binnenkort besproken in de gemeenteraad. 

In mei wil Duut aan de slag met bewoners. Daarbij is koken op inductie een eerste en laagdrempelige stap om contact te leggen en hen mee te nemen richting aardgasvrij-ready. Daarnaast komt er een isolatiesubsidie voor bewoners. Niet alleen voor de particulieren binnen het project, maar voor het hele eiland. “Dit komt boven op bestaande ISDE-subsidies en is bedoeld om de eilandtoeslag te dekken. Op het eiland is alles namelijk altijd duurder dan aan vaste wal.”

Er gaan ook energie-adviseurs aan de slag op Schiermonnikoog die bewoners gaan helpen. Met bouwbedrijf Dijkstra – ook projectpartner en de enige aannemer op Schiermonnikoog – onderzoekt hij verder hoe isolatiemateriaal zo efficiënt mogelijk kan worden ingekocht en op het eiland kan worden gebracht.