Om de aardgasvrijdoelstellingen van de rijksoverheid te realiseren, neemt de aanleg van warmtenetten de komende jaren naar verwachting een grote vlucht. Bij de aansluiting op de bestaande bouw worden straten opengebroken. Een goede omgevingscommunicatie is van groot belang om omwonenden te informeren en betrekken. In Amsterdam worden steeds meer nieuwe en creatieve manieren van communicatie ontwikkeld. De gemeente en Nuon delen hun inzichten en ervaringen.

In Amsterdam werken de gemeente, woningcorporaties en energieleveranciers samen in de zogeheten City Deal Naar een stad zonder aardgas. “De gezamenlijke communicatiestrategie richt zich op het vergroten van bewustwording, het bieden van een warm loket waarbij mensen zich uitgenodigd voelen om vragen te stellen en het stimuleren van buurtparticipatie”, vertelt Maaike Vallenduuk, communicatieadviseur bij de gemeente Amsterdam voor het programma Amsterdam Aardgasvrij. “We hebben een bewoners-piket-telefoon, organiseren maandelijkse informatieavonden en informeren bewoners via brieven. De gemeente heeft de regie op de communicatie en heeft de taak Amsterdammers bewust te maken van de transitie naar een aardgasvrije stad.”


Communicatie afstemmen
Iedere partij die werk uitvoert waar bewoners last van kunnen hebben, draagt zelf de verantwoordelijkheid voor de omgevingscommunicatie. “Aannemers moeten zich, ook voor hun communicatie, aan de verordening Werken In de Openbare Ruimte (WIOR) houden”, legt Vallenduuk uit. “De werkgroep Werk in uitvoering van de afdeling Stadsregie toetst of die communicatie in de praktijk goed wordt uitgevoerd.”

De gemeente vindt het belangrijk dat de communicatie richting bewoners in elke fase transparant en zo begrijpelijk mogelijk is. “De beste communicatie bereik je toch als je gezamenlijk afstemt. Om bewoners niet te overvoeren, wordt voor iedere gemeentelijke bewonersbrief de samenwerking gezocht met de partners uit de City Deal. Op die manier zorgen we ervoor dat de inhoud consistent is en gedragen wordt.”

Stadswarmte in Amsterdam-Noord
In Amsterdam-Noord realiseert Westpoort Warmte, een samenwerking tussen Nuon Warmte en AEB Amsterdam, samen met de gemeente Amsterdam en andere partijen diverse stadswarmteprojecten. Voor de omgevingscommunicatie bestaat geen blauwdruk, vertelt Martin Buijck, projectdirecteur van Westpoort Warmte. “Voorheen maakten we alleen een omgevingscommunicatieplan voor complexe projecten, maar nu gebeurt dat steeds vaker. Daarvoor zetten we onze eigen communicatieafdeling in, maar we betrekken er ook wel eens externe experts bij.”

Van Facebook tot bewonersbrief
Ondanks tijdige communicatie blijft het lastig om de juiste doelgroep te bereiken, erkent Vallenduuk. “Mensen gaan steeds selectiever om met wat ze wel en niet lezen. Dat is begrijpelijk gezien de enorme stroom aan berichten die we dagelijks tot ons krijgen. Sociale media laten zich bijvoorbeeld maar moeilijk regisseren.”

De strategie van de gemeente is om bewoners van wijken die binnen afzienbare tijd op stadswarmte worden aangesloten zo veel mogelijk persoonlijk te benaderen. Bewonersbrieven zijn daarvoor nog steeds het belangrijkste middel. Vallenduuk: “Het is wel lastig te bepalen of je mensen dan echt bereikt. Bovendien weet je niet of mensen de informatie onthouden, of pas getriggerd worden als er lawaai is door de werkzaamheden in hun straat.”

Samenwerken met scholen
Bereikbaar zijn tijdens de uitvoering is een belangrijk uitgangspunt bij omgevingscommunicatie. In Amsterdam-Noord organiseert Nuon daarom inloopspreekuren op het stadsdeelkantoor in de buurt van de werkzaamheden.

Jamal Ghabri, projectmanager voor Amsterdam-Noord bij Nuon: “In de communicatiestrategie gaat het altijd om maatwerk, waarbij je kijkt welke belangrijke partijen er in een gebied zijn. Toen we anderhalf jaar geleden in Osdorp bezig waren met bouwwerkzaamheden voor een warmtenet, hadden we te maken met een bewonerspopulatie die voor tachtig procent uit ouderen bestond. Dat vraagt om een andere aanpak.” Het ligt dan bijvoorbeeld niet voor de hand om samen te werken met een school, wat in het Oostelijk Havengebied juist wel gebeurde. Daar voerde Nuon regelmatig overleg met de directie van basisschool De Achthoek, bewoners en andere partijen die in het gebied bezig waren met werkzaamheden. De veiligheid van de kinderen stond daarbij centraal.

De bewonerscommunicatie vanuit aannemers is de afgelopen jaren flink verbeterd, signaleert Vallenduuk. “Denk aan De BouwApp, waarin Nederlandse aannemers hun project kunnen uploaden. Via de app kunnen ze omwonenden continu informeren over de voortgang. Nuon gebruikt deze app bijvoorbeeld voor de Gentiaan, een aantal woonblokken in de Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord die op stadswarmte worden aangesloten. De informatie wordt samen met de gemeente en andere samenwerkingspartijen samengesteld.”

Creatieve communicatie
Om bewoners te betrekken bij een project kan het lonen om creatieve manieren in te zetten. Buijck: “We hebben een keer een maquette gebouwd met kranen, leidingen en Lego-vrachtwagens. Aan de hand van die maquette vertelden we kinderen op school over het project. Zij gaven dit weer door aan hun ouders. Hier kwam veel positieve respons op.”

Het combineren van een serieuze boodschap met een creatieve, laagdrempelige actie lijkt goed te werken. “In een ander gebied hebben we wel eens een dag lang met autodrop op een kruispunt gestaan, waar we aan mensen uitlegden wat we daar precies deden en gingen doen”, vertelt Buijck.

Evalueren voor de toekomst
Een van de manieren waarop bewonerscommunicatie in de toekomst kan worden verbeterd is door projecten te evalueren. In het Oostelijk Havengebied is op initiatief van de gemeente een evaluatiebijeenkomst gehouden. Een aantal bewoners is uitgenodigd om feedback te geven, waar alle betrokken partijen en een gespecialiseerd bureau bij aanwezig waren. Deze interactieve benadering past naadloos bij de Amsterdamse uitgangspunten voor bewonerscommunicatie rondom bouwwerkzaamheden: omwonenden zo tijdig mogelijk informeren én zo goed mogelijk betrekken.