De provincie Groningen, de gemeenten Het Hogeland, Eemsdelta en Groningen, Groningen Seaports, WarmteStad, Gasunie en Enpuls hebben afgesproken samen te werken aan een warmtenet dat 80.000 woningen en gebouwen van het aardgas af kan halen. Gezamenlijk onderzoeken zij op detailniveau of het ontwikkelen van zo’n systeem haalbaar is en hoe ze het traject kunnen versnellen.

“De afgelopen jaren werd basisonderzoek verricht om een regionaal Gronings warmtenet te realiseren. Aan bod kwamen onder meer de potentiële warmtevraag, het warmte-aanbod, mogelijke risico’s, afhankelijkheden en het financiële plaatje met betrekking tot de transport- en distributienetten. De betrokken partijen kregen hierdoor een goed beeld over de opgave als geheel”, begint Jelle van der Heide, projectmanager warmtesysteem Eemsregio-Groningen. De conclusie? “Er is voldoende warmte-aanbod beschikbaar. Dat is een mooi vertrekpunt. Echter, wat het complex maakt, is dat je als gemeente niet altijd evenveel invloed hebt op de ontwikkeling van de warmtevraag. Je kunt niemand verplichten om zich aan te sluiten op een warmtenet. Daarnaast hebben we gemerkt dat het tempo om een en ander te realiseren te laag ligt. Als we niet versnellen, zullen de mensen die het kunnen betalen en nu voor de keuze staan, bijvoorbeeld wanneer de CV-ketel moet worden vervangen, voor een andere oplossing kiezen zoals het aanschaffen van een warmtepomp. De haalbaarheid van een collectieve oplossing wordt daarmee nog uitdagender. En dat is een probleem omdat verreweg de meeste Groningers de financiële reikwijdte voor een individuele warmteoplossing niet hebben. Tot slot is er nog het financiële aspect rondom de financiering en de financiële risico’s van het gehele systeem. We hebben de ambitie en verantwoordelijkheid om een warmtenet te organiseren en zijn ervan overtuigd dat we dit kunnen waarmaken. Maar daarvoor hebben we ook steun nodig van het Rijk.”

Samenwerkingsovereenkomst
Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, hebben de provincie Groningen, de gemeenten Het Hogeland, Eemsdelta en Groningen, Groningen Seaports, WarmteStad, Gasunie en Enpuls een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. Met elkaar willen de partijen samenwerken aan een aardgasvrije toekomst die voor iedereen betaalbaar is en waarbij ook het stroomnet wordt ontzien. Van der Heide vertelt meer over de aanpak. “In dit collectief willen we krachten bundelen, kennis en slagkracht toevoegen en op een gestructureerde manier alle onderdelen gedetailleerd verder uitwerken. Dit willen we doen door onder meer de casuïstiek in beeld te brengen, op te starten, de kosten en risico’s gedetailleerd weer te geven, enzoverder. En tempo kunnen we maken door de ontwikkeling van de warmtevraag te faciliteren met de inrichting van een gezamenlijk programmabureau.” 

Detailniveau
Marco Attema, strategisch adviseur energietransitie bij de gemeente Groningen vult aan: “De potentiële warmtevraag hebben we al in beeld gebracht. Nu is het zaak om meer gedetailleerd aan te tonen waar de vraag zich situeert, de kosten in beeld te brengen en uit te werken tot businesscases. We willen in deze fase een aantal dorpen en wijken definiëren waar gebouwen op een warmtenet kunnen worden aangesloten. Om de “kip-ei-discussie” te doorbreken is het doel om in eerste instantie alvast warmtenetten met tijdelijke warmtebronnen te ontwikkelen, nog voor er een hoofdtransportleiding van de Eemshaven naar de stad Groningen is gerealiseerd. In een latere fase zal deze leiding dan de tijdelijke warmtecentrale kunnen vervangen.”

Multibron strategie
Theo Venema, business developer bij WarmteStad – het publieke warmtebedrijf van de gemeente Groningen – vult aan. “Het is belangrijk dat het warmtenet niet afhankelijk is van één warmtebron, want dat maakt ons kwetsbaar. Daarom willen we een multibronstrategie toepassen. Daarin maken we gebruik van zowel warmte uit plaatselijke datacenters en ons zonthermiepark in combinatie met warmtebronnen uit de Eemshaven, te ontsluiten via de te ontwikkelen hoofdtransportleiding. Als het lukt om die pijpleiding een haalbaar perspectief te bieden, en uiteindelijk te realiseren, kunnen we enorm versnellen en een veel grotere schaalsprong maken.” 

De Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw)
De grootste uitdaging ligt niet in de techniek, maar op sociologisch en financieel gebied. Venema gaat in op het sociologische aspect. “Mensen zijn opgegroeid met aardgas. De urgentie om over te stappen op een duurzaam alternatief leeft nog onvoldoende bij particulieren omdat de overstap nog te vrijblijvend is. Ook hier zullen we de komende tijd aandacht aan moeten besteden. De nieuwe Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) geeft gemeenten een instrument om aardgas uit de wijken te halen – mits je iedereen tegen acceptabele kosten kunt laten overstappen van gas naar een duurzaam alternatief. Gebeurt dit, dan neemt de urgentie toe en zullen particulieren keuzes moeten maken. Ook hiervoor willen we een gedetailleerd stappenplan uitwerken.”

Attema vult aan. “Het is belangrijk om het voortouw te nemen. Als je mensen duidelijk kunt maken dat we met z’n allen van het gas af gaan en we hen meteen een betrouwbaar en betaalbaar alternatief kunnen bieden met een stabiele warmteprijs zonder dat ze dit zelf hoeven te regelen, dan zijn mensen sneller overtuigd. Maar dan moet je wel een plan hebben én je moet je beloftes kunnen waarmaken.”

Het Rijk
Een stabiele warmteprijs kunnen bieden is op dit moment nog een uitdaging. Van der Heide: “Het is al duidelijk geworden dat de slagingskans niet alleen sterk afhangt van goede afspraken tussen de betrokken partijen, maar ook van gestructureerde, betrouwbare, langjarige ondersteuning door het Rijk. We willen door deze samenwerkingsovereenkomst het “kip-ei-probleem” doorbreken. Immers, je blijft in de afwachtende houding zitten bij een gebrek aan perspectief van risicomitigatie en financiering. We willen en kunnen niet wachten, maar moeten vaart maken en iedereen laten zien dat dit de beste oplossing is. Niemand heeft gezegd dat het eenvoudig is, maar we doen er met gebundelde krachten alles aan om een regionaal Gronings warmtenetwerk waar te maken.”