Als een van de partners in het Europese programma Skills4DHC organiseerde Stichting Warmtenetwerk de tweede internationale werkbijeenkomst. Doel van de bijeenkomst: bespreken van de tot nu toe geïnventariseerde behoeften, samen bepalen wat er nodig is en vooral wat er nog gedaan moet worden om tot een Europees opleidingscurriculum voor warmtenetten te komen. De bijeenkomst vond plaats op 10 en 11 februari in Rotterdam, waar wij gebruik mochten maken van de gastvrijheid en vergaderfaciliteiten van Fakton Energy.
Op maandag 10 februari en dinsdagochtend 11 februari wisselden de deelnemende experts tijdens de werkbijeenkomst de eerste bevindingen uit over de behoeften en het aanbod aan opleiding en training op het gebied van warmtenetten. Vervolgens werd ingegaan op de vervolgstappen die nodig zijn. Denk bijvoorbeeld aan het betrekken van partners, hoe om te gaan met testen en valideren van de opleidingen en de beoogde indeling van het te ontwikkelen aanbod.
De dinsdagmiddag was ingeruimd voor een verdiepingssessie over de Nederlandse markt. Tijdens dit side event namen Wendy Dubbeld (Stichting Warmtenetwerk) en Ivo Pothof (Deltares/TU Delft) de groep mee in de marktsituatie voor warmtenetten in Nederland, in de ervaringen van TU Delft en Deltares met betrekking tot warmtenetopleidingen en praktijkonderzoek gericht op 5e generatie warmtenetten en WKO.
De marktsituatie in Nederland
Dubbeld startte haar presentatie met de cijfers: “Op dit moment zijn ongeveer 500.000 van de 8,4 miljoen huishoudens aangesloten op een warmtenet. De doelstelling voor 2030 is om dit aantal te verdubbelen naar 1 miljoen huishoudens en in 2050 zouden er rond de 2 tot 2,5 miljoen woningen aardgasvrij moeten zijn door middel van stadswarmte.
Bron: CE Delft, januari 2025
Er was een paar jaar geleden momentum voor stadsverwarming, o.a. doordat de gaswinning in Groningen werd gestopt, de gasprijzen enorm stegen (mede door de oorlog in Oekraïne) en de prijzen voor warmte veel minder volatiel waren dan de gasprijzen. Door onzekerheid over de veranderende regelgeving (Wcw) en businesscases die uitdagend zijn, stagneert de ontwikkeling van grote warmtenetten op dit moment. Netbeheerders, gemeenten en provincies zijn zich al wel aan het voorbereiden zijn op de nieuwe rollen die zij onder de Wcw toebedeeld krijgen. Zij kunnen zich daar echter gelimiteerd op voorbereiden, aangezien de nieuwe regelgeving nog niet is aangenomen.”
Intussen gaat de ontwikkeling van de technieken en processen gestaag door. Dubbeld: “Voorbeelden daarvan zijn zeerlagetemperatuur (ZLT) warmtenetten met thermische energie uit oppervlaktewater, opslag van warmte, grotere aandacht voor koeling en mini-warmtenetten.”
Welke impact heeft dit op professionals in de warmtetransitie?
“Doordat de ontwikkeling van nieuwe warmtenetten stil ligt, is er bij grote leveranciers van stadswarmte simpelweg minder werk. Installatie- en bouwbedrijven zetten hun personeel in op andere terreinen, zoals elektriciteits- en waterprojecten. Publieke instellingen anticiperen op het uitbreiden van hun capaciteiten, maar kunnen dit ook nog niet volledig doen. Innovaties vinden nog wel doorgang, maar kunnen niet op grote schaal worden getest door een gebrek aan projecten, ” vertelde Dubbeld. Hierdoor komt de kennis en capaciteit in de warmtesector onder druk te staan, waardoor het moeilijker wordt om de noodzakelijke vaardigheden op peil te houden voor toekomstige groei.
Nieuw momentum: capaciteit nodig!
Dubbeld sluit haar presentatie positief af: “Naast de onzekerheden die er nog zijn met betrekking tot de nieuwe wet- en regelgeving, hebben we ook te maken met het probleem van netcongestie. Dit botst niet alleen met de ambities voor de energietransitie, maar ook met die voor de woningbouw.
Stadsverwarming is een van de potentiële oplossingen, zoals ook aangegeven in het Warmtebod, dat gesteund is door ruim 200 organisaties in Nederland. Nationale, regionale en lokale overheden willen collectieve warmte nieuw leven inblazen als belangrijk onderdeel van de oplossing voor congestie in elektriciteitsnetten.
Er wordt nu volop gewerkt aan oplossingen die bijdragen aan verbetering van businesscases. Gemeenten zijn aan de slag met warmteprogramma’s maken en zodra er duidelijkheid is over rolverdeling tussen marktpartijen, zal een groot aantal projecten waarschijnlijk weer ‘opnieuw ontwikkeld’ worden. Daarvoor zal de menselijke capaciteit moeten worden hersteld en vervolgens uitgebreid, binnen alle organisaties in de warmtesector. De urgentie voor het Skilss4DHC-programma is nu al voelbaar!”
Meer informatie over Skills4DHC leest u hier: Skills4DHC: opleidingen voor gekwalificeerde professionals en werving van nieuw talent in Europa – Stichting Warmtenetwerk
Academische opleidingen op het gebied van warmtenetten
Als gastspreker vertelde Ivo Pothof, specialist duurzame energie bij Deltares/TU Delft, welke opleidingen er door de TU worden aangeboden op het gebied van warmtenetten. “Er is weinig aanbod van volledige opleidingen in warmtenetten op academisch niveau. Bij de TU Delft is er sinds 2023 bij de interfacultaire master-opleiding Sustainable Energy Technology een volwaardige afstudeerrichting over Warmte/koude. Binnen deze opleiding zijn er enkele nieuwe modules opgezet: Heat Storage, Heating and Cooling grids, Heat Distribution in Buildings en Heating & Cooling Technologies from near ambient sources (bodem, oppervlaktewater, restwarmte maar bijvoorbeeld ook asfalt). Het onderzoek over warmtenetten is nog sterk versnipperd over de verschillende faculteiten.”
MOOCs
De zaal had veel aandacht voor de ervaringen die Pothof deelde over MOOCs. De afkorting staat voor Massive Open Online Courses; korte cursussen die bedoeld zijn om groot aantal deelnemers tegelijk te kunnen bedienen. TU Delft zet deze MOOCs voornamelijk in als verkorte introductie voor diverse Masterprogramma’s. Op dit moment zijn er diverse MOOCs over Decarbonization of Heat, met een aantal modules zoals het ontwerpen van warmtenetten, duurzame bronnen, technieken en systeemintegratie. Ook zijn er modules over Intelligent and Integrated Energy Systems. Kijk hier voor de modules van TU Delft.
Trainingen voor professionals
Trainingen voor professionals op HBO+-niveau, op het gebied van het ontwerp van warmtenetten, zijn er in Nederland ook nog maar mondjesmaat. Enkele voorbeelden zijn de trainingen ‘Ontwerp van duurzame warmtenetten’ en ‘Ontwerp van 5e generatie warmtenetten’ van Deltares, gericht op engineers en ontwerpers. Met betrekking tot het ontwikkelen van warmtenetten is het aanbod groter, bijvoorbeeld in trainingen gericht op gemeenteambtenaren, zoals de ‘Warmteklas’ van AMergie. (Ook het NIWT biedt de training ‘Ontwikkelen van warmtenetten’ aan, red.)
De deelnemers aan de meeting reageerden heel enthousiast op het bestaan van deze trainingen en wilden graag meer weten over de opbouw, de onderwerpen en welke praktische oefeningen en case studies er worden gebruikt, zodat niet iedereen het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. De outlines van de opleidingen worden binnen de groep gedeeld.
5e generatie warmtenetten
ZLT-warmte-/koudenetten, ook wel 5e generatie warmtenetten genoemd, zijn de nieuwste technologische ontwikkeling. Dit betekent dat daar met het oog op opleidingen ook rekening mee gehouden moet worden. Op dit moment worden ZLT-warmte-/koudenetten het vaakst toegepast bij utiliteitsgebouwen en ook voor de woningbouw biedt een aansluiting op een ZLT net veel potentie. Ook op het gebied van koeling. Pothof: ”Op dit moment zijn er in Nederland ongeveer 9 dagen per jaar waarbij de temperatuur boven de 30 graden komt. Door de opwarming van de aarde zullen dit er vijf keer zoveel worden, wat betekent dat we 45 dagen per jaar tropische temperaturen gaan krijgen.”
Nederland is ATES-kampioen
ZLT warmte- en koudenetten zorgen voor verwarming én koeling door zoveel mogelijk lokaal de warmte- en koudevraag uit te wisselen tussen aangesloten gebouwen. Of door warmte en koude tijdelijk op te slaan in buffers. ATES (Aquifer Thermal Energy Storage), in Nederland WKO genoemd (Warmte- en Koudeopslag), wordt in Nederland al tientallen jaren toegepast voor thermische seizoensopslag. Op dit moment zijn er maar liefst 3.000 WKO’s in Nederland die worden gebruikt voor verwarming en koeling van utiliteitsgebouwen en woonwijken; in de rest van de wereld zijn er ongeveer 500 WKO-systemen. Pothof: “Dit is heel opvallend: In Nederland worden WKO’s veel toegepast. De kennis hierover is echter vooral in de praktijk ontwikkeld, waardoor er weinig op academisch niveau en internationaal over ZLT-netten is gepubliceerd.”
We houden u op de hoogte van de ontwikkelingen in het Skills4DHC programma. Houd hiervoor onze website in de gaten!
Meer informatie:
Bekijk de presentatie van Wendy Dubbeld, Stichting Warmtenetwerk
Bekijk de presentatie van Ivo Pothof, Deltares/TU Delft
