Terheijden, een dorp van ruim zesduizend inwoners tussen de Biesbosch en Breda, wil in 2027 een energievrijstaat worden. In 2022 werd het warmtenet van Traaie – de Brabantse naam voor het dorp – tot het meest duurzame warmtenet van Nederland uitgeroepen. “Langs de A16 hebben we een windturbine aangeschaft. Elektriciteit wordt in warmte omgezet. Dat slaan we op en transporteren we naar het dorp”, zegt Theo den Exter, voorzitter van het Traais Energie Collectief (TEC).
Het TEC werd in 2016 opgericht door Pim de Ridder, geboren in Terheijden, gewezen buurman van Theo en actief als ontwikkelaar van coöperatieve windmolenparken met Izzy-energieprojecten. Na een eerste bijeenkomst onder zijn leiding richtten drie inwoners in 2017 het Traais Energie Collectief op. De coöperatie steunt op drie pijlers: een windturbine, een zonneveld van 27.000 PV-panelen op een weiland aan de Bergen, en een gefaseerd aan te leggen warmtenet voor alle woningen in het dorp dat in 2027 volledig zal zijn uitgevoerd.
Duurzaam warmtenet
“Langs de A16, van de Moerdijk tot de Belgische grens, staan nu 28 grote windturbines”, licht Den Exter toe. “Eén daarvan, windmolen ‘De Noord’, is van het TEC en sinds begin dit jaar operationeel. Via een kabel onder de Schans gaat de stroom naar de Energiebrouwerij, een rijksmonument aan de Schansstraat. De stroom gebruiken we zowel voor elektriciteit voor de leden van de coöperatie als voor – binnenkort – vier warmtepompen. Die krikken de warmte uit de Mark naar een temperatuur van ruim 70 graden Celsius op en voeren het naar een modulair uit te breiden seizoensopslag van nu 350 kuub onder de grond bij de Energiebrouwerij.”
Met deze configuratie – duurzame opwek uit wind en zon, seizoensopslag en een warmtenet – kreeg het TEC in oktober 2018 een subsidie van 3,4 miljoen euro uit het PAW (programma aardgasvrije wijken), de eerste in Nederland voor een dorp. De coöperatie kon starten. In de eerste fase gaat eenderde van Terheijden op de schop waarvoor vier warmtepompen nodig zijn. Later volgen meer warmtepompen en de grote gebouwen.
“We zitten nu in de moeilijkste fase, tachtig woningen in het centrum van het dorp”, vervolgt Den Exter. “De gemeente Drimmelen, waaronder ons dorp sinds de herindeling van 1997 valt, had al plannen om de riolering in de hoofdstraat te vervangen. Een warmtenet van 3,5 kilometer paste daar wonderwel in en is, ondanks aanvankelijke aarzeling van de kant van de gemeente, in uitstekende samenwerking verlopen. Momenteel zijn onder meer de Raadhuisstraat, de Norbartstaat en een gedeelte van Marktstraat aangesloten. Aan het eind van dit jaar zijn dat tweehonderd woningen en wordt realisatie door leereffecten ook makkelijker. Op die manier kunnen steeds meer inwoners hun woningen duurzaam verwarmen, als vanouds koken en van warm tapwater gebruik maken.”
“Wel zullen we”, zo voegt hij eraan toe, “sommige woningen beter moeten isoleren. Veel oude huizen zijn nogal tochtig. Een grote groep vrijwilligers, gestimuleerd door onze leden, is daarom aan de slag gegaan met een ‘lekcheck’ bij deze woningen. Als bewoners maatregelen nemen, kan dat meer dan tien procent op hun energierekening schelen.”
Zonneveld
Voor het warmtenet hanteert het TEC een kostprijs-plus-model. De leden van de coöperatie betalen niet voor de aansluiting (zolang dat niet boven de €3000,- uitstijgt). Aansluitingen worden gedragen door de opbrengsten uit de overmaat aan duurzame stroom, zowel van windmolen ‘De Noord’ als van het toekomstige zonneveld van 11,3 MWp waarvan de TREM (Traaise Energie Maatschappij, een dochteronderneming van het TEC) de bouwer en beheerder is.
Aanleg van dit zonneveld heeft de afgelopen jaren tot veel beroering in de Brabantse gemeente geleid. Sommige media schreven zelfs dat er een heus ‘zonneparkoorlogje’ dreigde. Naast het TEC waren er namelijk vier andere initiatieven voor een zonneveld. Begin 2021 haalde het College van B&W een streep door de andere initiatieven maar werd een jaar later door de Raad van State in het ongelijk gesteld. “De inhoudelijke toetsing aan het beleidskader (grootschalige zonnevelden red.) is, anders dan het college stelt, niet voor alle aanvragen op gelijke wijze verlopen in die zin dat het er de schijn van heeft dat Zonnepark De Bergen is bevoordeeld”, aldus de rechtbank. De gemeente moet dus terug naar de tekentafel om alle vergunningsaanvragen opnieuw te beoordelen.
Energievrijstaat
Hoewel het TEC zonneveld dus op de helling staat of vertraagd wordt, is de coöperatie ervan overtuigd dat Terheijden zichzelf binnen een aantal jaren tot energievrijstaat kan uitroepen. Den Exter: “In de TREM heeft het TEC al een preferent aandeel. Ook heeft het energiebedrijf van Pim de Ridder een grote investering gedaan die zal worden terugbetaald uit de opbrengsten van duurzame stroom. Om heel Terheijden vrij te maken, is pakweg vijftig miljoen euro nodig. Tachtig procent daarvan wordt gedekt door de banken, de rest is eigen vermogen. Niet toevalligerwijs komt dat enigszins overeen met de twaalf miljoen euro die alle inwoners in 2022 aan commerciële energiecontracten hebben uitgegeven. Als we na de transitieperiode onafhankelijk zijn, dan houden we dat geld in eigen dorp en besluit de ALV hoe we de winsten gaan gebruiken, bijvoorbeeld door de aankoop van het zwembad of lagere energietarieven.”
Meer informatie:
Auteur:
Tseard Zoethout
Tseard Zoethout
