Naturalis in Leiden heeft bij de recente renovatie en nieuwbouw een uitgesproken keuze gemaakt voor duurzame warmte. 

Sinds augustus 2019 ontvangt Naturalis in Leiden bezoekers en medewerkers in een geheel vernieuwde omgeving. Het Naturalis Biodiversity Center, zoals het instituut officieel heet, is ongeveer twee keer zo groot als voorheen en heeft voor het eerst alles onder één dak: museum, kantoor, depot en laboratorium. 

Naturalis bestaat nu uit het gerenoveerde oorspronkelijke pand en een volledig nieuw museumgebouw. Directeur Edwin van Huis: “Voorheen was het Pesthuis uit de zeventiende eeuw, aan de overkant van Naturalis, het entreegebouw van het museum. Dat was een energetisch drama. De warmte liep er net zo hard uit als het erin ging.”

Voor het nieuwe gebouw was energiebesparing dus een belangrijke doelstelling. “We vonden dat als we alles twee zo groot maakten, het niet zo kon zijn dat we ook twee zoveel energie gingen verbruiken. We wisten van tevoren dat we niet helemaal energieneutraal zouden kunnen worden, vanwege de combinatie van bestaande en nieuwbouw. Maar we hebben meerdere energiebesparingsmaatregelen genomen waarmee we verwachten dat we ons energieverbruik flink naar beneden kunnen brengen.”

Duurzame keuzes in de bouw
Al bij de bouw van het nieuwe Naturalis zijn diverse duurzame keuzes gemaakt, vertelt Van Huis. “Allereerst hebben we de grote beslissing genomen om het kantoorgebouw, het collectiegebouw en het oude museum in stand te laten en te renoveren. Dat vinden we uiteindelijk al een duurzamere keuze dan slopen en opnieuw bouwen.”

Naturalis integreerde vervolgens in de renovatie- en nieuwbouwprojecten verschillende duurzame oplossingen: een duurzaam klimaatsysteem, zonnepanelen, ledverlichting en een eigen warmte-koude opslag (WKO) in combinatie met stadswarmte. Van Huis: “In Leiden zitten we wat dat betreft op een perfecte locatie: we maakten al gebruik van stadswarmte van het warmtenet van Vattenfall en er was in ons gebouw ruimte voor WKO. Met de WKO kunnen we in onze eigen behoefte aan warmte en koude voorzien. Voor pieken in de warmtevraag kunnen we terugvallen op het warmtenet. Dat geeft zekerheid.”

WKO en warmtenet
Vattenfall verplaatste de aansluiting op het warmtenet van het oude Pesthuis naar het nieuwe gebouw van Naturalis en realiseerde een compleet nieuwe installatie. De warmte wordt aanvankelijk geleverd vanuit de Uniper-energiecentrale in Leiden. Vattenfall is van plan om het warmtenet te koppelen aan een duurzame restwarmtebron. “We zien het als onze verantwoordelijkheid om energie en warmte stapsgewijs verder te verduurzamen om uiteindelijk fossielvrij te kunnen leven. Restwarmte vinden we een logische, duurzame hoofdbron voor het warmtenet in Leiden”, aldus Erwin Manssen, relatiemanager bij Vattenfall.

Ook Van Huis is enthousiast over de inzet van restwarmte. “We gebruiken straks geen fossiele energie meer en dankzij de WKO hebben we de conventionele, elektrische koeling die veel energie vraagt niet meer nodig.” Manssen vult aan: “WKO en stadsverwarming vormen samen het perfecte huwelijk. Vanwege de achtervang van stadswarmte is de combinatie op termijn een duurzame oplossing die betrouwbaar, beschikbaar en veilig is.”

Verder verduurzamen 
Naturalis heeft zich uitgebreid laten adviseren over de duurzame mogelijkheden voor het nieuwe gebouw. Van Huis: “We moeten heel snel naar een fossielvrij energiestelstel, hoe moeilijk dat misschien ook in de praktijk zal zijn. Wij hebben als Naturalis uiteindelijk bewust gekozen voor een installatie die in de toekomst uit te breiden is en waarmee je stapje voor stapje verder verduurzaamt.” 

De samenwerking met de juiste ketenpartners is hierbij volgens Van Huis een kritische succesfactor. “Het is belangrijk om samen te werken met een partner die hetzelfde doel voor ogen heeft, die meedenkt over oplossingen die – ook op de lange termijn – geschikt zijn voor de specifieke situatie, en die op de hoogte is van nieuwe mogelijkheden voor verdere verduurzaming.”