Vlaanderen beschikt over een dicht distributienet voor aardgas. Aardgas blijft er in de transitie naar een volledig op hernieuwbare energiebronnen gestoelde maatschappij een belangrijke energiebron. Maar ze wordt hoe dan ook afgebouwd, zeker wanneer in de jaren twintig de totnogtoe zekere invoer van goedkoop Nederlands gas wegvalt. De vraag rijst dan ook welke betekenis het aardgasnet op termijn nog kan hebben.

Aftredend Vlaams energieminister Lydia Peeters (VLD) wil momenteel, met de Vlaamse en federale regeringsvorming op de achtergrond, liever niet ingaan op deze vraag. We stelden ze ook aan enkele andere energie-experts.

 “Ook al worden nieuwbouwwijken of -woningen niet meer standaard meer op het aardgasnet aangesloten en neemt het aardgasverbruik door renovatie van steeds meer bestaande woningen verder af, de aardgasnetten blijven ook in de komende decennia nog bijzonder belangrijk,” is de mening van Björn Verdoodt, woordvoerder van distributienetbeheerder Fluvius. “Als hernieuwbare gassen effectief commercieel doorbreken, kunnen die gemakkelijk worden opgeslagen en vervoerd via het aardgasnet. Met slechts beperkte aanpassingen aan de netwerken én rechtstreeks tot bij de eindklant. Het zou niet verstandig zijn de aardgasnetten zomaar af te schrijven.”

Interne competenties verschuiven
Fluvius maakt zich geen zorgen voor zijn eigen toekomst. “De energietransitie an sich zal het personeelsbestand bij Fluvius in de komende jaren niet doen dalen,” meent Verdoodt. “Verder kunnen competenties binnen het bedrijf ook verschuiven. Denk daarbij aan de verdere uitbouw van slimme energienetten en warmtenetten. Zo vinden we het wenselijk dat het aanleggen en beheren van warmtenetten wordt gereguleerd, bijvoorbeeld om te bewaken welk tarief kan worden aangerekend aan eindklanten, hoe een faillissement moet worden opgevangen of wat moet gebeuren indien de eindklant zelf financiële problemen ondervindt. Dit zijn zaken die voor de klassieke energienetten geregeld zijn, maar nog niet voor warmtenetten. Als gereguleerd nutsbedrijf is Fluvius de geschikte partij om binnen die context warmtenetten operationeel te beheren. We kunnen bovendien zorgen voor continuïteit en synergievoordelen.”

Krappe tijdshorizont
“Aardgasnetten zullen ook in de toekomst nuttig blijven,” stelt Alex Polfliet, zaakvoerder van studiebureau Zero Emission Solutions (ZES). “In het centrale deel van Vlaanderen waren de aardgasnetten historisch uitgebouwd voor laagcalorisch Nederlands aardgas. Momenteel worden ze er gefaseerd omgebouwd voor hoogcalorisch aardgas uit andere landen. Er is bestudeerd of het niet mogelijk was die ombouw achterwege te laten en aardgas meteen te vervangen door duurzame warmtebronnen. Maar de tijdshorizont daarvoor is te krap, bleek na studies, zelfs als je er rekening mee houdt dat het aardgasverbruik door betere isolatie en het gebruik van individuele warmtepompen de uitbouw van warmtenetten zou terugvallen tot 40% van het huidige.” Toch vindt hij dat Vlaanderen, in vergelijking met Nederland, onvoldoende gebruik maakt van de gelegenheid om aardgasvrij te worden.

Aardgas als stimulans voor warmtenetten
Polfliet ziet eveneens een nuttige rol voor aardgas in warmtenetten, als overgangsmaatregelen bij de uitbouw daarvan. Ook Vlaams parlementslid Andries Gryffroy (N-VA) ziet aardgas niet snel verdwijnen. “Toch niet de eerste vijftig jaar,” merkt hij op. Aardgas kan zelfs een stimulans zijn voor de snelle uitbouw van warmtenetten. Ik denk daarbij aan locaties zoals Dessel, waar de proefboringen naar het gebruik van diepe geothermie vertraging oplopen. Het is de bedoeling om er diepe aardwarmte te verdelen via een lokaal warmtenet, in onder meer een nieuwe wijk. Je kan daarmee geen jaren wachten. Met een centrale ketel op aardgas hoef je niet uit te kijken naar andere alternatieven voor geothermische energie, die wegens de nodige investeringen veel minder tijdelijk kunnen zijn. Een bestaand voorbeeld is de wijk Nieuw Zuid in Antwerpen, waar de afvalverbrandingsoven van Isvag nog altijd geen (nieuwe) vergunning heeft.”

Gryffroy maakt wel voorbehoud bij het inzetten van afvalverbrandingsovens in warmtenetten. “We mogen vooral de logica niet omkeren. Een warmtenet moet er zijn voor de consumenten, niet om het bestaan van een verbrandingsoven te rechtvaardigen.” Ook Ronnie Belmans, professor aan de KU Leuven en voorzitter van Energyville, heeft bedenkingen. “We krijgen de afvalstromen almaar beter onder controle. De totale hoeveelheid restwarmte zal zeker niet toenemen.”

Belmans vindt het niet praktisch om aardgasketels – tijdelijk – in te zetten in de centrale stookplaats van lokale warmtenetten. “Centrale stookplaatsen zijn zelden voorbeelden van efficiëntie. De warmte die dit oplevert zal niet goedkoper uitvallen dan die van individuele aardgasketels. Bovendien is de reikwijdte van een lokaal warmtenet beperkt.”

Onvoldoende groen gas
De bestaande aardgasnetten zijn ook bruikbaar voor biogas en andere groene gassen, al dan niet met waterstof erbij gemengd. “Maar er zal nooit voldoende dergelijk gas beschikbaar zijn om aan de volledige vraag naar gas te voldoen,” zegt Benjamin Clarysse van de Bond Beter Leefmilieu. “De voorstanders ervan gewagen van 25%, maar op Europees vlak lijkt 10% realistischer en in België eerder 5 à 6%. We vinden het dan ook veel zinvoller in kerngebieden warmtenetten aan te leggen en in landelijke zones het gebruik van warmtepompen te stimuleren.”

Glasvezelnet in aardgasleidingen
“Warmtepompen werken alleen echt duurzaam wanneer ze worden gevoed met groene stroom” aldus Belmans. Ook hij is ervan overtuigd dat groen gas slechts een deel van de behoefte aan warmte zal kunnen invullen. “Daarom is het beter dit gas niet te verdelen via een distributienet voor iedereen, maar om het op te slaan en alleen in piekperiodes, zoals de winter te gebruiken. En voor andere toepassingen dan om het te verbranden. De scheikundige industrie heeft ook methaan nodig.” Toch betekent dit volgens hem niet dat het fijnmazige aardgasnet geen nuttige toekomst heeft. “In het buitenland zijn al experimenten uitgevoerd om bestaande aardgasleidingen te gebruiken voor het installeren van glasvezels voor datatransport. Dat kan zonder de stoepen open te breken.” 

Op de foto (van links naar rechts):

Björn Verdoodt (Fluvius). (foto Frank Goethals)
Alex Polfliet (ZES). (foto Koen Mortelmans)
Andries Gryffroy (N-VA). (foto N-VA)
Ronnie Belmans (Energyville). (foto Energyville)
Benjamin Clarysse (Bond Beter Leefmilieu). (foto BBLV)
Foto bovenaan artikel: Vlaanderen beschikt over een fijnmazig aardgasnet. (foto: Frank Goethals / Fluvius)