Op het voormalige Vliegkamp Valkenburg, in de gemeente Katwijk, verrijst vanaf 2022 een gloednieuw dorp met uiteindelijk duizenden woningen. Het voornemen is om de verwarming en koeling voor die woningen straks te onttrekken aan een drinkwatertransportleiding onder het nieuwe dorp. Deze innovatie op het gebied van warmte- en koudenetten is nog niet eerder vertoond op deze schaal.

 

In juni 2020 zetten de vijf betrokken partners bij deze gebiedsontwikkeling hun handtekening voor de start van een haalbaarheidsonderzoek naar de integrale duurzame aanpak van dit gebied. Dat zijn de gemeente Katwijk, het Rijksvastgoedbedrijf, Bouwfonds Property Development (BPD), het Hoogheemraadschap van Rijnland en drinkwaterbedrijf Dunea.

Het nieuwe duurzame dorp gaat een flinke bijdrage leveren aan de oplossing van het grote woningtekort in dit deel van de Randstad. De betrokken partijen zien hier kansen voor innovatie op het gebied van duurzame energie en afvalwaterbehandeling. Daarmee zou het nieuwe dorp op voormalig Vliegkamp Valkenburg de eerste Nederlandse woningbouwlocatie zijn die volledig zelfvoorzienend is in energie.

Het haalbaarheidsonderzoek, dat in juni is gestart, zal uitwijzen hoe verwarming en koeling voor de woningen straks kan worden onttrokken uit de warmte en koude in de drinkwatertransportleiding onder het nieuwe dorp. ‘Die drinkwatertransportleiding gaat de  centrale verwarming voor de wijk voorzien van temperatuur,’ zei Wim Drossaert, directeur van drinkwaterbedrijf Dunea, bij de ondertekening van de intentieovereenkomst. ‘De waterleiding geeft een goede basistemperatuur. In combinatie met warmte-koude-opslag (WKO) en efficiënte collectieve warmtepompen realiseren we duurzame koeling en verwarming voor de wijk.’

 

Water als duurzame kracht

Water is de dragende duurzame kracht van de gebiedsontwikkeling. Afvalwater van de bewoners wordt straks gescheiden ingezameld en gezuiverd. ‘Door al bij de bron te scheiden kan verontreiniging door ziektes, medicijnen en andere zaken veel effectiever gezuiverd worden. En het water is een basis voor grondstoffen en energie,’ aldus Thea Fierens, hoogheemraad bij hoogheemraadschap van Rijnland. Het ‘grijze’ water, zoals douchewater, kan lokaal worden gezuiverd en afvloeien naar het oppervlaktewater. Het zijn bestaande technieken, maar ze zijn nog nooit samen zo toegepast. 

Hoe kijkt de betrokken gebiedsontwikkelaar BPD tegen een dergelijke grote opgave aan? Locatiemanager Rick Gijzen was al eerder betrokken bij duurzame warmtenetten in nieuwbouwwijken. ‘Maar op deze schaal warmte en koude uit drinkwater winnen en inzetten voor huishoudens, dat is nog niet eerder vertoond,’ zegt hij. ‘Het is een schoolvoorbeeld van een project waarbij alle betrokkenen baat hebben bij de samenwerking. Zo wordt de kwaliteit van het drinkwater ook nog eens beter als je er warmte aan onttrekt.’

 

Onder en boven de grond

Bij warmtenetten gaat de aandacht vaak uit naar de techniek, de aard van de warmtebronnen en de kosten. Voor een gebiedsontwikkelaar weegt ook nog iets anders mee. Gijzen: ‘Het warmtesysteem moet zowel boven- als ondergronds goed kunnen worden ingepast. Voor een warmtenet zijn gebouwen nodig. Die mogen niet al te veel ruimte innemen, want dat gaat ten koste van ruimte voor wonen. Het is voor ons, maar ook voor de andere betrokken partijen, belangrijk dat het systeem robuust is. Storingen moeten tot het uiterste beperkt blijven. De continuïteit van de techniek en de governance moeten goed zijn. Niet in de laatste plaats moet de aansluitbijdrage die wij per woning betalen te overzien zijn.’

Haalbaarheid heeft dus minstens zo veel met de toekomst te maken als met het heden. Gijzen: ‘Het mooie is hier dat eventuele nieuwe warmtetechnieken in de toekomst moeiteloos op dit systeem kunnen worden ingeplugd. Dit systeem is dus ook duurzaam op de zeer lange termijn.’ 

Vinden toekomstige bewoners duurzaamheid belangrijk? Gijzen: ‘Dat vroegen wij ons ook af, en BPD heeft er uitvoerig onderzoek naar gedaan. Het blijkt dat mensen vooral graag een goed en comfortabel huis willen op een mooie plek. Duurzaamheid is belangrijk, maar komt daarna. Toch vinden wij dat goede gebiedsontwikkeling per definitie duurzame gebiedsontwikkeling is. En prioriteiten veranderen. De hete zomers van de afgelopen jaren laten zien hoe belangrijk en comfortabel vloerkoeling kan zijn. En als de energieprijzen oplopen kan een energiezuinig huis een enorm pluspunt zijn.’

Mede om die reden vindt hij dat een innovatief warmtesysteem best zichtbaar mag zijn in een woonwijk. ‘Kleine gebouwtjes vormen straks de schakels in het warmte-koude-netwerk. Als mensen die gebouwtjes zien en het verhaal erachter kennen, verhoogt dat het duurzame bewustzijn. Het kan een wijk zelfs een identiteit geven. In andere gebiedsontwikkelingen maken wij om dezelfde reden archeologische vondsten zichtbaar. Vanouds hebben warmtebedrijven, om begrijpelijke redenen overigens, de neiging om dingen onder de grond te stoppen. Ik denk dat het helpt als je duurzaamheid zichtbaar en daarmee beleefbaar maakt.’

Kijk deze video voor meer informatie.

Op de foto (v.l.n.r.)

1. Impressie van nieuwe wijk Valkenburg
2. Wko Valkenburg (BPD)