De grootste warmte-/koudeopslag van Nederland is weer een stap dichterbij. Essent heeft de openbare aanbesteding voor Utrecht Merwede deelgebied 5 gewonnen en krijgt daarmee de opdracht om een duurzame energieoplossing te leveren voor ruim 4.000 woningen en 70.000 m2 commerciële en maatschappelijke voorzieningen. In het deelgebied wordt warmte en koude geleverd met een systeem dat bestaat uit  warmte-/koudeopslag, aquathermische energie en warmtepompen. Woordvoerder Jesse Holweg van de gemeente Utrecht licht het beleid van de gemeente toe.

Op een voormalig bedrijventerrein tussen het Merwedekanaal en de Europalaan worden de komende jaren woningen gebouwd. In het plan Merwede gaat het om 18 bouwblokken waar een mix van sociale huur- en koopwoningen wordt gerealiseerd. De hele wijk wordt gasloos, waarvoor Essent een energienetwerk ontwikkelt, waarbij zoveel mogelijk energie wordt uitgewisseld tussen gebouwen. De bronnen voor het energiesysteem zijn aquathermie uit het Merwedekanaal en een collectieve warmte-/koudeopslag. Daarnaast worden verschillende warmtepompstations gemaakt die de warmte opwaarderen naar de juiste temperatuur voor gebouwverwarming en warm tapwater. Het eerste warmtestation wordt in 2024 opgeleverd en de bouw start in 2023. Stichting Warmtenetwerk legde vragen over het energiesysteem voor aan woordvoerder Jesse Holweg van de gemeente Utrecht.

Wat is het idee en hoe wordt dit gerealiseerd?
“Het idee is om een duurzame energievoorziening voor Merwedekanaalzone deelgebied 5 te realiseren die gebruik maakt van omgevingsenergie in het gebied, zodat er nu en in de toekomst comfortabel gewoond kan worden. De bodem levert warmte en koude aan de woningen en gebouwen waarbij warmtepompen centraal worden ingezet om warmte op de juiste temperatuur te brengen voor verwarming en warm tapwater. De koeling wordt direct vanuit de bodem geleverd en daarmee wordt de zomerwarmte in de bodem opgeslagen voor gebruik in de winter. Om voldoende warmte in de bodem te brengen wordt vanuit het Merwedekanaal aanvullende warmte in de warmte bronnen ‘geladen’ zodat er het hele jaar een energiebalans in de bodem ontstaat. Zo kan er in de winter warmte uit de warmte bronnen van de bodemenergie geleverd worden aan de warmtepompen. Het afgekoelde grondwater wordt vervolgens in de koude bronnen opgeslagen voor gebruik als koeling in de zomer. Door gebruik te maken van het Merwedekanaal voor extra warmte wordt het rendement van de energievoorziening verbeterd, ontstaat een gunstige invloed op de kwaliteit van het oppervlaktewater en profiteren in de toekomst 6.000 woningen hiervan.”

Wat is de rol van de gemeente Utrecht?
“De rol van de gemeente begeeft zich op drie vlakken. Ten eerste is de gemeente één van de eigenaren en ontwikkelende partijen in het gebied doordat zij gronden in bezit heeft waar woningen worden gerealiseerd. Daarnaast is de gemeente betrokken bij de inrichting en ordening van de openbare ruimte, energie-infrastructuur en afstemming op allerlei onderwerpen. In de voorfase is bijvoorbeeld intensief en constructief overleg geweest met de gemeente om de warmte- en koudebronnen met bijbehorende leidingtracés in te passen in het gebied. Als laatste is de gemeente bevoegd gezag voor een aantal vergunningen die nodig zijn voor de nieuwbouw, waaronder de omgevingsvergunning.”

Waarom wordt juist deze optie onderzocht?
“Deze optie is de afgelopen twee jaar onderzocht, uitgewerkt en uitgevraagd in de markt. Inmiddels is het project een aantal stappen verder en is er een energiebedrijf geselecteerd en aan de slag met de concrete uitwerking van de energievoorziening. Uit voorstudies en analyses is deze optie als één van de duurzaamste en meest optimale oplossing voor dit gebied naar voren gekomen. Dit komt mede door de overeengekomen strenge milieueisen en eisen aan de duurzaamheid van de nieuwbouw in het gebied.”

Hoe is dit rendabel te maken en welke rol speelt de exploitatieduur daarbij?
“Deze oplossing biedt een positief perspectief aan de ontwikkelende partijen, de toekomstige bewoners én het energiebedrijf als exploitant. Dat komt doordat voor een langere periode van dertig jaar deze energievoorziening zal gaan functioneren. Met deze lange termijn is er voldoende tijd en ruimte om een rendabel project te creëren. Voor de ontwikkelende partijen zijn de zogenaamde aansluitkosten op een gunstig niveau en wordt de nieuwbouw aangesloten op dit duurzame systeem. Voor de bewoners ligt het warmtetarief ‘lager-dan-anders’ doordat niet het maximale ACM-tarief gevraagd wordt. Verder worden de bewoners ontzorgd doordat ze warmte, warm tapwater en koude geleverd krijgen en geen technische installatie meer in hun woning hebben die ze zelf moeten onderhouden. En ook voor het energiebedrijf is het interessant omdat ze gedurende dertig jaar warmte en koude kunnen leveren en daardoor de investeringen ook terug kunnen verdienen. De gemeente Utrecht hoeft daarbij geen bijdrage te leveren, behalve de door haar te ontwikkelen nieuwbouw aan te sluiten op de energievoorziening.”

Wat wordt de rol van WKO Merwede BV en hoe gaat de samenwerking met Essent verlopen?
“WKO Merwede BV zal functioneren als anker voor de energievoorziening en dan met name het collectieve bodemdeel. Aangezien het gehele gebied gebruik maakt van de bodem en hiervan afhankelijk is voor de energievoorziening, is afgesproken dat deze gezamenlijke belangen in de WKO Merwede geborgd worden. Als ontwikkelende partijen hun nieuwbouw hebben opgeleverd en ‘vertrokken’ zijn uit het gebied, dan vallen de rechten terug in de WKO Merwede BV. Zo vallen  bijvoorbeeld de rechten voor het gebruik van de bodem na het einde van het leveringscontract terug naar WKO Merwede. Daarbij is de WKO Merwede BV ook van juridische waarde geweest door de aanbesteding van de energievoorziening te begeleiden, opstalrechten te regelen voor het warmte-/koudenet en om de concessie voor de energielevering aan Essent uit te geven.”