Waalkracht is een project van de gemeente Zaltbommel waarin ze samen met partners onderzoekt of de Waal een bron kan zijn voor een nieuw aan te leggen Zeer Lage Temperatuur-bronnet. De gemeente hoopt met de rivier zowel warmte (aquathermie) als elektriciteit op te kunnen wekken.

Buitenstad is nu nog een industrieel gebied aan de noordwestkant van de binnenstad van Zaltbommel met een gedeelte haven en containeropslag. Dat gaat veranderen: er komt een nieuwe woonwijk met 333 woningen, zowel grondgebonden woningen (169) als appartementen (164). Medio 2025 gaat de schop van de aannemer de grond in, zo is de planning.

Dat is ook het moment dat de gemeente de plannen voor een nieuw warmtenet en de technische en financiële haalbaarheid daarvan helder wil hebben. Eind 2024 kondigde de gemeente een onderzoek naar Waalkracht aan en tekende wethouder Ed Goossens een intentieovereenkomst met het Gelders Warmte Infrabedrijf (GWIB), provincie Gelderland, Bazalt Wonen, Energiecoöperatie Energie Samen Rivierenland, Lintur, EQA Energie en Rijkswaterstaat.

Insteek in deze verkenningsfase: de nieuwe wijk kan worden gevoed met warmte én elektriciteit uit de Waal. “Het zal nog even duren voordat Buitenstad een volwaardige wijk is. Dat maakt dit een mooi moment om Zaltbommel te laten fungeren als early adopter”, zegt Goossens. “Ik kom zelf uit het bedrijfsleven en loop graag voorop in plaats van achteraan. Dat promoten we hier binnen de gemeente op diverse gebieden en daar is dit er een van.”

Zaltbommel neemt de regie ook nadrukkelijk met het oog op de Wet collectieve warmte (Wcw) die per 1 januari 2026 moet ingaan. “Als gemeente krijgen we straks meer verantwoordelijkheid voor het borgen van consumentenbelangen én de leveringszekerheid van warmte. Dat maakt dat we nu willen uitzoeken wat daarvoor nodig is”, zegt Goossens.

Hoofdrol voor de kribben
Aan de kribben in de Waal is in het onderzoek een belangrijke functie toegediend. Douwe van der Meer, Business Developer bij het GWIB, maakt wel direct een voorbehoud. “Vooropgesteld: het is de drukst bevaren rivier van Nederland, dus je moet uitkijken wat je met de kribben gaat doen. Rijkswaterstaat kijkt daarom heel nadrukkelijk mee ten aanzien van de vergunningverlening en verkeersveiligheid.” 

Het idee is om een aquathermie-installatie op de kribben te plaatsen. “Die onttrekt warmte uit de rivier”. Het relatief warme water, in de zomer bijvoorbeeld circa 15 graden, wordt dan opgeslagen in een warmtekoudeopslag (wko) in de bodem. Het koude water uit deze opslag kan in de zomer worden gebruikt om huizen te koelen. In de winter gaat het warme water uit de opslag de wijk in, eventueel bijverwarmd met een collectieve warmtepomp tot een temperatuur van maximaal 25 graden. In de appartementencomplexen en de woningen brengt een warmtepomp dit verder naar de benodigde 65 graden voor warm tapwater en 30 tot 40 graden voor verwarming.”  

Het tweede idee voor de kribben is om er schoepen te plaatsen en daarmee elektriciteit op te wekken. Gerold de Gooijer, adviseur energietransitie bij de gemeente Zaltbommel, licht toe: “Lintur heeft de stroming aan de zuidkant van de Waal onderzocht en drie locaties geïdentificeerd waar relatief veel stroming zit. Het idee is om een model te maken om te zien in hoeverre je die stroming zou kunnen manipuleren, zodat je de stroming zou kunnen vergroten. Maar dat moet wel tussen de kribben gebeuren.”

Haalbaarheid
Dit innovatieve idee moet technisch nog haalbaar blijken en hangt bovendien af van een aantal belangrijke onderzoekselementen bij Rijkswaterstaat, vervolgt Douwe van der Meer. Voor het opwekken van elektriciteit is dan ook al een back-up scenario bedacht door gebruik te maken van (bestaande) windmolens voor duurzame energie aan de pompinstallaties en warmtepompen. 

Aquathermie daarentegen is bewezen techniek en zal zoals vaker worden gecombineerd met een wko. “Voor dit gedeelte van het plan geldt dat we moeten onderzoeken of het haalbaar is qua businesscase en vergunbaarheid.”

Rijkswaterstaat heeft een studie genaamd Warmte uit water gericht op grootschalige aquathermieprojecten voor gemeenten die aan een grote rivier liggen. “Voor twee gemeenten die op dit moment al als pilot zijn aangewezen is al een drietal ontwerpen gemaakt. We kijken of dat ook voor Zaltbommel ingezet kan worden.”

Bestaande bouw
Na de 333 woningen in Buitenstad zou een volgende nieuwbouwwijk – Spellewaard – aan de beurt zijn om aan te sluiten en vervolgens ook de bestaande bouw (de kern van Zaltbommel omvat in totaal 6000 woningen). Samen met woningcorporatie Bazalt Wonen en Energiecoöperatie Energie Samen Rivierenland wil de gemeente die opgave in beeld krijgen. De gemeente kijkt daarnaast ook nog naar kansrijke partijen die aan kunnen sluiten bij het plan voor het warmtenet.

Beslismoment in juli
In juli willen de ketenpartners het plan en de businesscase voor het warmtenet voor Buitenstad, Spellewaard en de bestaande bouw rond hebben, zodat ze een besluit kunnen nemen over vervolgstappen en het opzetten van een warmtebedrijf. “Dat is ambitieus maar moet haalbaar zijn”, zegt de Gooijer.  

Voor de gemeente Zaltbommel zijn Zutphen en Harderwijk hierin een inspiratie. “We leren van wat zij daar al hebben gedaan. In het oprichten van het warmtebedrijf zijn we sterk vergelijkbaar.”

Van de Meer noemt tot besluit dat Zaltbommel nadrukkelijk een voorbeeld is voor de andere projecten die op dit moment in de Betuwe en in Gelderland spelen. “Vandaar ook dat we met het GWIB hier veel aandacht aan besteden. Omdat dit een mooie opstap kan zijn voor andere bestuurders.”