In Buikslotermeer wil Woonstichting Lieven de Key samen met Firan en Waternet 607 woningen aansluiten op een ZLT-net met riothermie als bron. De bewoners hebben al ingestemd met de ingreep en daarmee is een hele grote stap in het project gezet. Als het hier slaagt, kan dit op heel veel plekken in Nederland toegepast worden waar veel afvalwater afgevoerd wordt. Op het ZLT-net kunnen in een later stadium nog meer woningen aangesloten worden.

“Als deze oplossing hier werkt, kan het op heel veel plekken in Nederland toegepast worden waar veel afvalwater afgevoerd wordt. Nu stroomt deze warmte nog letterlijk onder onze voeten weg.” Met deze woorden legt Jeroen Rademaker van Woonstichting Lieven de Key uit dat riothermie op veel plekken toepasbaar is. De Amsterdamse woningcorporatie gaat twee woongebouwen aan de H. Cleyndertweg in Amsterdam-Noord op deze innovatieve manier verduurzamen. Door warmte te winnen uit het riool kunnen de woningen nagenoeg verwarmd worden zonder gebruik van aardgas, wat het energieverbruik van de bewoners vermindert. Daarnaast zullen de woningen beter geïsoleerd en tochtvrij gemaakt worden.

Drie woongebouwen
Het gaat in totaal om 607 sociale huurwoningen, vertelt Rademaker. “Dat zijn 128 standaard appartementen, een studentenwoongebouw van zestien verdiepingen met 404 studentenstudio’s en een vijflaags woongebouw met 75 compacte tweekamer jongerenwoningen. Alle drie de woongebouwen stammen uit de jaren zeventig. Daarnaast heeft Lieven de Key meer bezit in de buurt dat mogelijk in de toekomst aangesloten kan worden.”

Ambassadeurs
Lieven de Key betrekt de bewoners al twee jaar bij het project: daarom hebben de huurders met bijna 80% voor het riothermie-plan gestemd. De benodigde toestemming van de bewoners is dus ruimschoots binnen, zegt Jeroen Rademakers van Lieven de Key. “Het was hier niet zo’n probleem. Studenten willen graag bijdragen aan duurzaamheid, maar voor de ouderen was het anders. Daar hebben we onze aanpak op aangepast. De bewonerscommissie was hier echt cruciaal. Zij gingen er echt voor staan en zeiden: ‘We zijn gek als we het niet doen’. Zulke ambassadeurs heb je nodig in een project zoals dit.”

Ondergronds warmtenet
De aanleg van het ondergrondse warmtenet tussen de aan te sluiten woongebouwen en de bron is in handen van DEN-NH. Daarnaast wordt DEN-NH leverancier van de warmte aan de Key, legt Leonie Schaart van Firan uit. “Firan heeft samen met de provincie Noord-Holland het Participatiefonds Duurzame Economie Noord-Holland (DEN-NH) opgericht, waarbij Firan de dagelijkse operationele taken uitvoert. DEN-NH is een publieke partij. Daarmee voldoen wij aan een belangrijke voorwaarde voor de beoogde     Wet collectieve warmte (Wcw).” Woonstichting Lieven de Key vervangt de huidige collectieve gasketels van de drie woongebouwen door energiezuinige gasloze warmtepompen, isoleert deze woongebouwen, en past elektrisch koken toe: alles in samenspraak met de bewonerscommissie.

Verantwoorde stap voor de bewoners
Een van de nadelen van projecten zoals deze is dat ze lang duren, zegt Rademaker. “Het gevolg is dat de regelgeving verandert terwijl je met een project bezig bent. Dat geldt bijvoorbeeld voor de beoogde invoering van de Wcw, maar ook de subsidievoorwaarden willen nog weleens wijzigen.” Die subsidies zijn hard nodig om het warmtenet te realiseren, zegt Schaart. “Anders kan het warmtenet hier niet gerealiseerd worden. Het is vooral nodig om te zorgen dat het een verantwoorde stap is voor de bewoners.”

Riothermie in bestaande bouw
Het project heeft een DEI+ Demonstratieproject subsidie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gekregen, omdat er potentie is tot het herhalen van het riothermie-principe, in de buurt of overal in het land waar een forse rioolwaterbuis is. Daarnaast wordt dit project mede mogelijk gemaakt door subsidie van de gemeente Amsterdam. Riothermie toepassen in de bestaande bouw is echt een innovatie, zegt Schaart. “Bij mijn weten is het niet eerder op deze schaal in de bestaande bouw toegepast. Er is dus geen ervaring mee. ZLT-netten hebben we wel eerder aangelegd in een nieuwbouwsituatie, maar dat is echt iets anders.”

Het totale warmte-systeem
Waternet is de derde partij, die in opdracht van gemeente Amsterdam partner is in het project. Waternet realiseert de bypass op het riool en de warmtewisselaar die de bron is voor het warmtenet. Om gebruik te kunnen maken van de warmte uit het riool, wordt een ZLT-net aangelegd dat naar het de gebouwen gaat. In de twee complexen staan warmtepompen die de warmte verder opwaarderen. Vervolgens wordt de warmte gedistribueerd naar de woningen. De bedoeling is om het ZLT-net in de toekomst verder uit te breiden naar andere gebouwen, zegt Schaart. “De leidingen voorzien daar al in, ze zijn dus hierop voorbereid.”

Op weg naar realisatie van het systeem
Hoewel de voorbereidingen voorspoedig gaan, ligt het warmtenet er nog niet. Schaart: “We zijn ver, maar we zijn er nog niet. Geruststellend is dat de elektriciteitsaansluiting al veilig is gesteld. We zijn nu bezig met de aanbestedingen en als alles goed gaat, kunnen wij nog dit jaar starten met de aanleg. De installatie zelf is niet ingewikkeld, legt Rademaker uit. “Per gebouw wordt er een warmtepompinstallatie geplaatst van acht warmtepompen die in cascade geschakeld zijn, die de collectieve cv-ketel vervangen. We hoeven in principe niet in de woningen te zijn, alleen voor de kookplaatvervanging.” Het maakt dat het ook een relatief eenvoudige ingreep is. “Er staan hier alleen flats en die kun je op deze manier redelijk efficiënt aardgasvrij maken in één klap.”

Niet duurder
Belangrijk aan het project is dat de bewoners niet duurder uit mogen zijn, zegt Rademaker. “De kosten moeten minimaal gelijk blijven, maar wij gaan ervan uit dat de bewoners uiteindelijk goedkoper uit zijn.” Daarnaast heeft het winnen van warmte uit het riool nog meer voordelen, somt hij op. “Er wordt minder aardgas verbruikt en dus minder CO2 uitgestoten.” Nadelen aan het projectidee kan Rademaker niet bedenken. “Wij denken dat het een succes wordt.”

Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door subsidies van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de gemeente Amsterdam.