Een bomvolle zaal met ruim 240 bezoekers zag tijdens het Jaarcongres van Stichting Warmtenetwerk op 23 mei in het NBC Congrescentrum in Nieuwegein interessante sprekers discussiëren over de toekomst van warmtenetten. Netcongestie was een van de belangrijkste thema’s van de dag. Daarnaast werden allerlei actuele ontwikkelingen langs de meetlat van de warmtetransitie gelegd en was er ruimte om uitgebreid stil te staan bij 15 jaar Stichting Warmtenetwerk. Tot slot werd het Warmtemanifest uitgereikt aan Caroline Kollau, Directeur Energiemarkt en plaatsvervangend DG Klimaat en Energie bij het ministerie van EZK.

 

Op de tonen van ‘Celebration’ van Kool and the Gang opent voorzitter Ernst Japikse het Jaarcongres van Stichting Warmtenetwerk. Japikse: “We vieren ons 15-jarig bestaan met een geweldig programma vandaag!” Maar eerst blikt hij even terug. “We zijn 7 studiereizen en 36 magazines verder en hebben inmiddels 260 deelnemers.” Vervolgens haalt hij oud-voorzitters Erik Stronk, Jan Rooijakkers en Hendrik Jan Kors en oud-bestuurslid Rob Kemmeren op het podium. Samen bespreken ze heden en verleden. Herinneringen zijn er bijvoorbeeld aan de oprichting van Stichting Warmtenetwerk 15 jaar geleden in het Provinciehuis van Zuid-Holland. Hendrik Jan Kors vertelt: “Gijs de Man nodigde me uit en vroeg me vervolgens om namens de industrie in het bestuur van Stichting Warmtenetwerk te stappen. En ze hadden nog iemand nodig om op de centen te passen, dus vroegen ze mij.” Daarna zet Japikse een filmpje op over een ‘toevallige ontmoeting’ met Gijs de Man op station Geldermalsen waarin ze samen terugkijken op 15 jaar Stichting Warmtenetwerk met gezellige borrels, mooie studiereizen en een enorme stijging van het deelnemersaantal, van 16 naar 260. U kunt het filmpje hier bekijken.

 

 

Netcongestie
Dan is het tijd voor de inhoudelijke kant van het Jaarcongres. Warmtenetten en netcongestie staat met vette letters in het programma. Wouter van den Wildenberg en Michiel van Dam van Fakton hebben in opdracht van Stichting Warmtenetwerk onderzoek gedaan naar de relatie tussen netcongestie en warmtenetten en geven samen met bestuurslid Mimi Eelman van de gemeente Amsterdam een presentatie. Eelman opent het gesprek. “We hebben ons vastgebeten in de vraag: Wat is de relatie tussen netcongestie en warmtenetten? Het lijkt overduidelijk dat warmtenetten een positief effect hebben op netcongestie, maar hoe werkt dat?” Van Dam schets snel de gevolgen die netcongestie heeft op de samenleving. “De woningbouw stokt. Op sommige plekken lukt het nu al niet om woningen te bouwen. Daarnaast is er economische schade omdat bedrijven geen grootverbruikersaansluitingen meer kunnen krijgen. En de verduurzaming stokt. Hierdoor worden de doelen niet gehaald.”

 

 

Integrale sturing
Warmtenetten zorgen ervoor dat de effecten van netcongestie gedempt worden, maar de aanleg ervan loopt achter op schema, zegt Van Dam. “De druk neemt toe, omdat steeds meer huishoudens zelf aan de slag gaan met warmtepompen. Daardoor is integrale sturing nodig, want nu zijn bijvoorbeeld de kosten van het elektriciteitsnet gesocialiseerd, maar de aanleg van warmtenetten komt voor de rekening van de eindgebruikers.” Uit een aantal stellingen die Eelman aan het publiek voorlegt, blijkt dat de meeste bezoekers vinden dat integrale sturing nodig is om meer warmtenetten te realiseren om zo de effecten van netcongestie te kunnen beperken.  

 

 

Nieuw perspectief
De volgende spreker krijgt een uitgebreide introductie van Japikse. Jaap van Roekel van KPMG is een man van de cijfers en zet de energietransitie in een nieuw perspectief. “Op het gebied van elektriciteit zijn we al goed op weg, omdat we innovatie gestimuleerd hebben. Maar de moleculaire transitie is pas net begonnen. Hier is nieuwe technologie nodig. En omdat we in 2050 toch nog een beetje CO2 uitstoten, zijn ook negatieve emissies nodig, zoals bijvoorbeeld Carbon Capture and Storage.” Actuele ontwikkelingen hebben een grote invloed op de energietransitie, laat Van Roekel zien. “We hebben nogal wat schokken te verwerken gekregen: corona, Suez-crisis, Oekraïne-oorlog en meer recent de problemen in de Rode Zee. Deze ontwikkelingen zorgen voor hogere kosten van materialen en grondstoffen. Daar komt nog bovenop dat de rentes weer oplopen. Dat maakt de energietransitie duurder.” De conclusie is volgens Van Roekel helder. “We moeten nu investeren in de energietransitie, want de kosten zullen alleen maar meer oplopen.”

 

 

Duurzame energie maakt vrij
Vervolgens is het woord aan Olof van der Gaag. Hij benadrukt graag dat we op de goede weg zijn en laat een plaatje van de Beatles zien die Nederland bezoeken in 1964. “Toen was de CO2-uitstoot net zo hoog als nu. We zijn dus al goed bezig. Dat geeft de burger moed.” De Oekraïne-oorlog heeft de energietransitie alleen maar gestimuleerd, legt Van der Gaag uit. “Duurzame energie maakt ons vrij, omdat we minder afhankelijk worden van Russisch gas. Je ziet dat door de oorlog mensen ook meer zijn gaan investeren in hun woning. In 2023 investeerden we met zijn allen 14 miljard euro.” Op het vlak van elektriciteit gaat de verduurzaming prima, zegt Van der Gaag. “Ongeveer de helft van de elektriciteit wordt al duurzaam opgewekt, maar dat is maar een deel van ons energiesysteem. Warmte is een veel groter deel en moet nog voor een groot deel verduurzaamd worden.” Dan gaat Van der Gaag in op de studie die Berenschot recent heeft uitgevoerd naar de kosten van warmtenetten. “Hieruit blijkt dat warmtenetten tot 30% goedkoper zijn dan een all-electric optie. Het probleem is dat dit niet voor de bewoners geldt, daarom gaat de warmtetransitie stroef.”

 

Gaat het licht uit?
Na de pauze geeft Japikse het woord aan Jeroen Sanders van Enexis. Japikse vraagt hem of het licht nu definitief uit gaat, zinspelend op alle problematiek rond netcongestie. Sanders: “Nee het licht gaat niet uit. We hebben een hele betrouwbare energievoorziening. En we investeren als netbeheerders gezamenlijk 8 miljard euro per jaar, dat doen we voor de toekomstige energievoorziening.” Hoe het zover heeft kunnen komt dat we congestieproblemen hebben? Sanders is er helder over. “De ontwikkelingen rond elektrificatie gaan sneller dan we verwacht hadden. Dat past niet bij de aanlegsnelheid van elektriciteitsnetten. Het bouwen van een nieuw hoogspanningsstation duurt al twee jaar.” Sanders benadrukt dat er onder invloed van het neoliberale principe de afgelopen decennia te weinig is geïnvesteerd in elektriciteitsnetten. “We moesten als netbeheerder zo goedkoop mogelijk zijn voor de klant. Dat betekende dat we investeringen moesten uitstellen tot het niet meer anders kon. We kunnen daarvan leren dat we nu moeten investeren in het aanleggen van warmtenetten. We hebben nu echt haast en we gaan het met alleen all-electric niet redden.”

 

Meer waarde voor warmtenetten
Daarna volgt nog een korte rondetafelsessie onder leiding van Japikse met Sanders en Van der Gaag over netcongestie. Japikse stelt de vraag:  “Gaat minister Jetten straks meekijken in de meterkast?” Volgens Sanders is dit voor huishoudens nog ver weg, maar kunnen er wel betere afspraken gemaakt worden met de industrie. “Hoe kunnen we de afname van warmte en elektriciteit laten meebewegen met de productie? Op die manier krijgen warmtenetten meer waarde in het systeem. Als je een elektrische boiler in een warmtenet plaatst kun je die bijvoorbeeld gebruiken als buffer. Dat kan geld opleveren voor het warmtenet en de gebruiker.”

 

 

Kosten klimaatverandering
Van der Gaag ziet dit graag gebeuren. “We moeten pragmatische afspraken maken om sneller te gaan, want de kosten van klimaatverandering zijn vele malen hoger dan de investeringen die nodig zijn.” Japikse zegt dat we wel het eerlijke verhaal moeten vertellen en dat de warmtetransitie niet kostenneutraal is. Van der Gaag antwoordt: “Energie wordt inderdaad duurder door duurzame investeringen. Maar je weet niet hoe de kosten zich zouden ontwikkelen als we het niet zouden doen. Het wordt nu door de politiek groter gemaakt dan het is.” Sanders valt hem bij: “We zijn verkeerd bezig, want we vergelijken met gas. Maar we moeten ook kijken wat onze energieonafhankelijkheid ons waard is. Nu zijn we niet meer afhankelijk van Russisch gas, maar wel van Amerikaans gas.” De financierbaarheid van de energietransitie is nog altijd een groot probleem, zegt Japikse. Van der Gaag noemt de optie dat de ECB een lagere rente voor de energietransitie kan rekenen. “Door de hoge rente wordt de energietransitie echt veel duurder. Er zijn goede redenen om de rente te verlagen voor duurzame investeringen.”

 

Fundament van rekening klopt niet
Vervolgens vraagt Japikse aan Sanders wat Enexis als eerste gaat doen als de Wcw straks ingevoerd is. Sanders: “We zitten nu heel klein in warmte, maar dat kan anders worden als warmtenetten straks onder invloed van de Wcw publiek eigendom worden. Dan kunnen we onze kennis en kunde inbrengen om met overheden, private partijen en andere netbeheerders warmtenetten aan te leggen.” Van der Gaag gaat in op de vraag of warmtenetten nog wel financierbaar zijn. “Op dit moment niet, er zijn heel weinig private partijen beschikbaar om te investeren. Dat komt doordat het fundament van de rekening op dit moment niet klopt, omdat het aanleggen van warmtenetten niet gesocialiseerd is.” Hoe krijgen we warmte nu weer van de grond, wil Japikse weten. Van der Gaag: “Bij windenergie op land waren de doelstellingen taakstellend, dat moeten we ook bij warmte doen.”

 

Warmtemanifest
Dan is het alweer tijd voor het laatste onderdeel van het Jaarcongres en roept Japikse Caroline Kollau, Directeur Energiemarkt en plaatsvervangend DG Klimaat en Energie bij het ministerie van EZK op het podium. Japikse presenteert aan haar het Warmtemanifest. Hierin hebben de initiatiefnemers Stichting Warmtenetwerk, NVDE en Netbeheer Nederland, ondersteund door Bouwend Nederland en Natuur & Milieu opgeschreven hoe warmtenetten weer HOT! gemaakt kunnen worden. Olof van der Gaag (namens de NVDE), Jeroen Sanders (namens Netbeheer Nederland), Harold Lever (namens Bouwend Nederland), Ernst Japikse (namens Stichting Warmtenetwerk) en Marjolein Demmers (namens Natuur en Milieu) ondertekenen samen het Warmtemanifest en overhandigen het aan Caroline Kollau.

 

 

Meer informatie:

• Ga naar de foto’s en de aftermovie van het Warmtenetwerk Jaarcongres

• Lees hier meer over het Warmtemanifest: ‘Maak warmtenetten weer HOT!’