De gemeente Deventer heeft 13 miljoen euro ontvangen voor de verdere aanleg van het Slim Warmtenet Zandweerd. Ondertussen is een eigen gemeentelijk warmtebedrijf in oprichting. “De subsidie is een bevestiging van de vernieuwende aanpak en van de slagvaardige rol van de gemeente Deventer in dit project. Het geld wordt zo ingezet dat hierna ook uitbreiding van het warmtenet naar andere wijken mogelijk is”, schrijft de Gemeente Deventer in het persbericht naar aanleiding van de verstrekking van de subsidie.

Ron Sint-Nicolaas, Business Developer Energietransitie, legt uit dat de gemeente bij een eerdere subsidieaanvraag bij het Groeifonds bot ving. Een duik in de beoordeling van de aanvraag leerde hem waarom. Een reden was dat het subsidiebedrag hoog was ten opzichte van de investering. “Vraag 2 was: waar zit de economische groei? We hebben toen als gemeente een nieuw verhaal geschreven: hoe kunnen we de motor op gang brengen?” 

Dat nieuwe verhaal is aangeslagen bij het Groeifonds. “Boekhoudkundig hebben we de 13 miljoen helemaal nodig om alle risico’s in te prijzen. Maar als je er een beetje maatschappelijk, innovatief, zakelijk en met wat ondernemerschap naar kijkt, kan het anders, denken we. Dan kunnen we in de lijn van het Groeifonds in de tijd het geld opnieuw gebruiken voor volgende projecten.” 

Een pasklare aanpak voor dit plan is er nog niet, benadrukt hij. “Er is geen blauwdruk die we uitrollen.”

2200 huur- en koopwoningen
Slim Warmtenet Zandweerd bestaat in totaal uit 2200 huur- en koopwoningen, verdeeld over twee fasen. De bronwarmte is restwarmte van de rioolzuiveringsinstallatie van waterschap Drents Overijsselse Delta. “Warmte van de buren, noemen we het”, zegt Machiel Karels, projectmanager bij de gemeente Deventer.

Fase 1 bestaat uit het aansluiten van 450 woningen. Een deel daarvan is nieuwbouw: de eerste 200 woningen in het project zijn nu aangesloten. 

Een deel is bestaand corporatiebezit. Daarvoor wordt de ZLT-bronwarmte opgewaardeerd met decentrale warmtepompcentrales met piekvoorziening naar MT-niveau. De eerste van die warmtecentrales is gerealiseerd, drie appartementencomplexen – 86 woningen – zijn aangesloten op het warmtenet, de volgende 81 woningen staan voor februari op de planning.  

Opgekochte garageboxen

De gemeente kiest bewust voor decentrale warmtecentrales en plaatst die in bestaande gebouwen, zoals een aantal opgekochte garageboxen. Karels: “Alleen voor fase 2 bouwen we wel een nieuwe centrale in de wijk, maar die komt waarschijnlijk op een plek waar nu ook tijdelijke voorzieningen staan.”

De reden voor deze aanpak? “Het ruimtelijke inpassingsvraagstuk speelt sterk in een bestaande wijk. Niet alleen wat betreft infrastructuur is de opgave complex. Ook wat betreft de technische ruimtes. Als je alle ruimte uit de wijk weghaalt zal het warmtenet niet met open armen ontvangen worden. Hoe duurzaam of betaalbaar het ook is.” 

Eigen warmtebedrijf
De gemeenteraad van Deventer besloot in de zomer van 2023 tot het verkennen van de oprichting voor een eigen gemeentelijk warmte(netwerk)bedrijf. Dat was aanvankelijk niet de bedoeling. 

Karels somt de ontwikkelingen op: in oktober 2020 ging de raad akkoord met het realiseren van fase 1, met het perspectief van fase 2. Het was nodig in elk geval te gaan bouwen, omdat de schop spoedig de grond in zou gaan voor nieuwbouwproject Tuinen van Zandweerd.

Ondertussen speelde bij de gemeente de vraag: hebben we een eigen warmtebedrijf nodig? “Het inzicht toen was: nee, dat is niet nodig. We wilden dit als gemeente zelf ontwikkelen vanuit publiek perspectief.”

Er volgde een succesvolle aanbesteding voor de aanleg van het warmtenettracé voor de nieuwbouw.  

Voor de bestaande bouw was het idee om één partij te selecteren voor de complete ontwikkeling, realisatie en exploitatie van het warmtenet gedurende 30 jaar. Lang lag de gemeente op koers om daarvoor een samenwerking met Ennatuurlijk aan te gaan. Tot eind 2022 een combinatie van de brief van Jetten en de gierende inflatie – veroorzaakt door stijgende energieprijzen – roet in het eten gooiden. “Daardoor keerde het tij. Ennatuurlijk stuurde voor Kerst 2022 een brief naar het college van B&W: dat ze niet wilden inschrijven.”

Directer sturen
De Gemeente Deventer heeft begin 2023 tijd gestoken in het opnieuw structureren van de businesscase. Karels: “De markt is fundamenteel veranderd. Onze conclusie was: we moeten veel meer de aannemers naar ons toe halen, en daar directer vanuit de gemeente op sturen. Dat doen we ook bij andere grote (infrastructurele) projecten. De projectherstructurering heeft in juni tot een nieuw raadsbesluit geleid, waarbij de raad heeft besloten om door te gaan met fase 1 en 2 en voorbereidingen te treffen om een gemeentelijk warmte(netwerk)bedrijf op te richten.”

Aanstaande mijlpaal: in februari worden alle noodzakelijke operationele en financiële besluiten genomen. Het jaar 2024 zal in het licht staan van het selecteren van de juiste partijen en verder uitontwerpen van het warmtenet. 

Ron Sint-Nicolaas schetst het veranderende denken bij de gemeente. In bestaande bouw spelen meer problemen dan louter het feit dat er een buis in de grond moet. Denk aan renovatie van woningen, opknappen openbare ruimte, afval, draagvlak in de buurt en sociale vraagstukken. “Warmtelevering isoleren tot een zelfstandig zakelijke business, werkt prima bij nieuwbouw, maar niet in de bestaande bouw. Je moet dan op een andere manier kunnen gas geven en remmen in een project. Gemeenten kunnen dat vanuit hun normale taak in wijken en buurten.” 

Bedrijven moeten alles kunnen rond rekenen en verantwoorden richting aandeelhouders, ziet hij verder. “Als overheid kun je sommige risico’s socialiseren omdat je verder gaat met wijkaanpak en -ontwikkeling. Maar voor de uitvoering zijn alle partijen nodig die kennis en capaciteit in de uitvoering hebben. Het wordt nu tijd voor samenwerking en de neuzen in dezelfde richting.”