In 2040 wil Haarlem aardgasvrij zijn. Het zoeken naar duurzame alternatieven is inmiddels in volle gang. Daarbij komen nadrukkelijk ook warmtenetten in beeld. Maar hoe ga je als stad zonder warmtenet daarbij te werk? Wienand van Dijk, regisseur warmte bij de gemeente Haarlem, schetst de mogelijkheden en uitdagingen die de zoektocht met zich meebrengt.

 

‘Aardgasvrij’ ziet er niet in iedere wijk van Haarlem hetzelfde uit. Waar in de ene wijk elektrificatie de oplossing is, is dat in de andere wijk een warmtenet. De kans op een warmtenet groeit als er veel collectief en gestapeld woningbezit is, bijvoorbeeld van woningcorporaties. Maar terwijl sommige steden – denk aan Utrecht, Rotterdam of Amersfoort – bij de energietransitie kunnen voortborduren op bestaande warmtenetten, heeft Haarlem (aangesloten bij de Stichting Warmtenetwerk) er nog praktisch geen ervaring mee. Dat kan leerzaam zijn voor vergelijkbare steden, zegt regisseur warmte Wienand van Dijk.

 

Hoe begin je als stad zonder warmtenet aan een warmtenet?
Wienand van Dijk: ‘Vanaf punt nul. In Haarlem ligt geen warmtenet. We hebben ook geen grote warmtebronnen, zoals afvalcentrales of zware industrie. Restwarmte is wel beschikbaar, maar in beperkte mate. Er is hier ook geen warmtebedrijf. Eigenlijk is er dus niets, terwijl je wel aan alles tegelijk moet denken als je serieus aan de slag wilt. We moeten mogelijke warmtebronnen in beeld brengen, nadenken over het netwerk, over afnemers, over strategische partners, en de vraag beantwoorden hoe we dat allemaal in elkaar gaan passen. Dat is uiterst complex, maar als je dat in een vroeg stadium goed doordenkt, kun je later beter kiezen. Want Haarlem mist dan wel belangrijke bouwstenen, er is wel een grote warmtevraag. Én er zijn grote kansen.’

 

Heeft de gemeente daarbij een regierol, of is die weggelegd voor andere partijen?
‘We willen vooral dat iedereen straks vol overtuiging meedoet, wat de oplossing ook wordt. Dat gaat het beste op voet van gelijkwaardigheid. De gemeente organiseert het proces en heeft haar eigen eisen voor bijvoorbeeld duurzaamheid en aansluitrecht, maar stelt zich uiteraard niet autocratisch op. We zijn een soort controlekamer, vanwaaruit je overziet wat er gebeurt.’ 

 

Is de warmtevraag in Haarlem in beeld gebracht?
‘Natuurlijk. We zijn ons zoekproces begonnen bij de concrete vraag van de klant. Dat zijn om te beginnen de drie grote woningcorporaties die hier actief zijn: Ymere, Pré Wonen en Elan Wonen. We vroegen ze: wat hebben jullie nodig? Welke andere warmtebronnen dan aardgas kunnen jullie gebruiken? Corporaties staan voor een grote verduurzamingsopgave en ze werken daar vol overtuiging aan. Hun gestapelde woningbezit – flats – leent zich goed voor aansluiting op een warmtenet. Maar uiteindelijk moet er ook een goede businesscase worden opgesteld waarbij betaalbaarheid voor de huurders belangrijk is. Dat wordt het uitgangspunt voor alle gesprekken.’

 

Wat gebeurt er concreet?
‘Het verst zijn we met de ontwikkeling van een warmtenet in de wijk Meerwijk. Met de betrokken woningcorporaties en warmtedistributeur Firan bestuderen we daar hoe een warmtenet eruit kan zien. De businesscase gaat uit van een open net, gevoed met warmte uit diverse bronnen: restwarmte van datacenters, aardwarmte en eventueel ook andere bronnen. We kijken wel naar één warmtedistributeur en zijn momenteel bezig met de concessieuitvraag voor de rol van de warmteleverancier. Binnen afzienbare termijn komt er een investeringsbesluit. De drie woningcorporaties worden de voornaamste afnemers. Hun huurwoningen gaan straks de warmte afnemen. Voor eind 2020 wordt duidelijk hoe dit eruit gaat zien.’

 

Komen bewoners zelf ook met ideeën? 
‘Zeker! Er is bijvoorbeeld een veelbelovend bewonersinitiatief in de Ramplaan. Bewoners willen daar zelf van het aardgas af, ze willen overstappen op een collectief systeem. Daar komt het idee voor een warmtenet dus niet ‘van bovenaf’. Bewoners onderzoeken zelf een lagetemperatuurnet in combinatie met warmtepompen. De gemeente werkt samen met het wijkinitiatief: we stellen expertise beschikbaar en er is een gezamenlijke stuurgroep. Hier kunnen we veel van leren. Vooral omdat er geen energieleverancier bij is betrokken, men doet alles zelf.’

 

Draagvlak is een noodzakelijk fundament voor de energietransitie en dus ook voor de transitie naar een warmtenet. Hoe pakt Haarlem dat aan?
‘De woningcorporaties hebben zelf nauw contact met hun huurders. Dat moet ook wel, want in hun flats moet zeventig procent van de bewoners ermee instemmen om over te stappen op een warmtenet. Voor particuliere woningeigenaren zien wij een taak voor onszelf. We proberen ze te motiveren om mee te doen. Zo hebben we een wijkaanpak met het Duurzaam Bouwloket in gang gezet. De beste oplossing om een woning te verduurzamen hangt samen met het type huis. Het Duurzaam Bouwloket heeft de meest voorkomende woningtypen bekeken en daarvoor maatwerkadviezen opgesteld. Speciaal voor Meerwijkers is er een aanbod op www.duurzaambouwloket.nl/meerwijk. We verstrekken subsidies en proberen de mensen te laten samenwerken. Ook werken we hard aan de sociale energietransitie; iedereen moet het kunnen betalen. Het onderwerp leeft intussen: een informatieavond in Meerwijk werd massaal bezocht. We hebben een grote en actieve klankbordgroep waarmee we ook warmtenetten in andere steden bezoeken. Dat is belangrijk, want een warmtenet kan alleen bestaan bij de gratie van voldoende volume, en dus deelname.’

 

En? Wanneer wordt het eerste warmtenet in Haarlem operationeel?
‘Dat wordt in de loop van dit jaar duidelijk, maar volgens de huidige planning komt het eerste warmtenet in 2021 in uitvoering. Nog in dat jaar zouden de eerste bewoners dus warmte uit dat net moeten kunnen krijgen. Het is een kwestie van klein beginnen en langzaam uitbreiden. We kijken steeds met onze partners naar natuurlijke startmomenten, zoals rioolonderhoud of andere werkzaamheden. In Meerwijk combineren we de vervanging van de riolering met de aanleg van een warmtenet. Daarover zijn we heel gericht in contact met bewoners en verhuurders.’

Op de foto (v.l.n.r):
– Wienand van Dijk (Bron: Ymere)
– Bewonersavond Warmtenet Meerwijk Haarlem