Een spaak in het wiel van warmteproject Nagele in Balans: het daar toegepaste HoCoSto-systeem geldt sinds de invoering van de NTA8800 als extern warmtenet en telt daarom niet meer mee voor het Energielabel. Verdere uitrol van het project dreigt daardoor stil te vallen. Rutger Bergboer, projectleider van coöperatie Energiek Nagele en directeur van Nagele Warmte, trekt aan de bel. “We lopen vast in regels en definities.”

De eerste acht woningen zijn tussen Sinterklaas en Kerst aangesloten, de school volgt na enige verdere technische aanpassingen. De pilot Nagele in Balans draait na bijna drie jaar voorbereiding. De woningen en school zijn aardgasvrij gemaakt en aangesloten op een HoCoSto-systeem. Zonnecollectoren op de platte daken wekken daarbij warmte op. Deze warmte wordt via leidingen vervoerd naar een grote thermische seizoensbuffer die ligt ingegraven in de gemeentegrond aan de overkant van de straat. Vanuit de buffer worden de woningen en school het jaar rond voorzien van warmte en warm tapwater. Wanneer nodig springt een collectieve warmtepomp bij om de juiste temperatuur te kunnen krijgen. “Duurzaam en verbluffend simpel”, beaamt Bergboer. “De acht woningen draaien al vanaf medio december op het nieuwe warmtesysteem zonder problemen. Het systeem lijkt boven verwachting te voldoen.”

Nagele was in de jaren 50 een experimenteel dorp op het gebied van architectuur, een icoon van het Nieuwe Bouwen in de Noordoostpolder. “Op het gebied van de energietransitie wilden we dat graag herhalen.” Het ontwerp met het HoCoSto-systeem als basis wint in 2018 de prijsvraag ‘Energielab Nagele’. Met onder meer subsidie vanuit de Proeftuin Aardgasvrije Wijken komt er geld vrij om het project ook daadwerkelijk te realiseren. Nagele Warmte, waar Bergboer directeur van is, is daarbij de energiemaatschappij. Een op dit moment “ieniemienie warmtebedrijfje” met negen aansluitingen.

Opschalen
Dat zouden er na deze eerste pilotfase snel meer kunnen worden: woningbouwcorporatie Mercatus heeft 194 woningen in portefeuille die in 2028 allemaal aardgasvrij kunnen zijn. Technisch geen probleem, stelt Bergboer. “De uitdaging voor dit project is nooit technisch van aard geweest. Wel zijn we tweeënhalf jaar bezig geweest om het juridisch, organisatorisch en vergunningtechnisch allemaal te regelen. Recht van opstal – dat soort zaken. We dachten daarbij alle lessen geleerd te hebben. Maar halverwege zijn de spelregels veranderd.”

NTA8800

Bergboer doelt op de NTA8800, de rekenregels voor de energieprestatie van gebouwen, die sinds 1 januari 2021 van kracht is. In een open brief – onlangs gepubliceerd op LinkedIn – beschrijft hij wat er momenteel voor Nagele in Balans op het spel staat. 

De crux: het HoCoSto-systeem gold onder de oude rekenregels als een gebouwgebonden systeem. Volgens de nieuwe regels is het een extern warmtenet. Gebouwgebonden systemen tellen mee voor het energielabel van een gebouw, externe warmtenetten niet. Daardoor maken de woningen en de school onder de NTA8800 niet de beoogde vier labelstappen die ze onder de oude rekenregels wél zouden maken. 

Die labelverbetering is voor de woningcorporatie belangrijk om de benodigde subsidie te krijgen – waarmee het project mede wordt gefinancierd – en voor particuliere huizenbezitters een motivatie om mee te doen aan de energietransitie. Kortom: de businesscase is door de verandering in definitie niet meer sluitend te krijgen. “De corporatie krijgt in het kader van de Regeling Vermindering Verhuurderheffing Verduurzaming 3000 à 3500 euro subsidie per woning. Er staan 185 corporatiewoningen in Nagele. Reken maar uit. Dat is een half miljoen euro aan subsidie, dus het is logisch dat zij zich achter de oren krabt.”  

Gebouwgebonden elementen

Op de definitie van het HoCoSto-systeem als een warmtenet is wel wat af te dingen, stelt Bergboer. “Het is maar de vraag of wat wij hier doen een warmtenet is. Er zit wel een stukje warmtenet in, maar hier – bij de pilot – gaat het nog niet eens over 75 meter leiding in de grond, de rest ligt op het dak en gaat langs de gevel van de gebouwen.”

En de bron is niet restwarmte van een datacenter of een afvalverbrandingscentrale die via kilometers leiding naar de woningen wordt gebracht. “We hebben ten eerste de zonnecollectoren, nota bene op het dak van de woningen zelf. Dan hebben we de seizoensbuffer in het perceel aan de overkant van de straat en nog de warmtepomp. Drie bronnen. Ik denk niet dat je hier één definitie op kunt loslaten, en de NTA8800 wil dat.”

Met andere woorden: Nagele in Balans zit tussen wal en schip momenteel. Deels warmtenet, deels gebouwgebonden oplossing. Bergboer is in gesprek met betrokken partijen zoals het Bureau Controle en Registratie Gelijkwaardigheid en RVO over de definitie. “Zij verwijzen naar NEN, de NEN weer naar Binnenlandse Zaken. Er zijn veel partijen mee gemoeid.” 

Een recente update per 2022 van de NTA8800 heeft niet geleid tot een aanpassing in het voordeel van Nagele in Balans. De eerstvolgende mogelijkheid voor aanpassingen zou per 2023 zijn. “Zo lang kunnen we niet wachten”, stelt Bergboer. “Ik bespeur overal welwillendheid, maar we lopen vast in regels en definities. Iemand moet het aandurven die definitie anders te interpreteren.”

Hij vermoedt dat er meer kleinschalige warmteprojecten zijn die last hebben van de veranderde definities, maar hoeveel projecten dat zijn, is hem niet bekend.

Meer informatie:

• Lees de LinkedIn-post van Laetitia Ouillet over dit onderwerp.
• Lees hier de open brief van Rutger Bergboer: ‘Nagele in Balans en andere innovatieve warmteprojecten in NL hebben ruimte nodig onder de NTA8800’.