De warmtetransitie heeft een nieuw denkkader nodig. Dat vinden de opstellers van het Warmtemanifest. Zij komen met vijf uitgangspunten die de manier van denken over de warmtetransitie moeten veranderen. Hierin staat onder meer dat te snel wordt gekeken naar warmtenetten op hoge temperatuur, terwijl lagetemperatuurnetten vaak een betere optie zijn en beter gecombineerd kunnen worden met een kleinere schaalgrootte en lokaal eigendom.

Het Warmtemanifest is een nieuwe visie voor de warmtetransitie. Het is opgesteld door deelnemers aan het innovatieve leertraject COIL – Samen leren voor de warmtetransitie van onderzoeksinstituut DRIFT. Het manifest geeft antwoorden op de vraag hoe warmte-initiatieven een betere bijdrage kunnen leveren aan de energietransitie. Het lijkt er namelijk op dat dit tot nu toe nog maar mondjesmaat gebeurd. Want hoewel er op nationaal, regionaal en gemeentelijk niveau hard wordt gewerkt wordt aan het verduurzamen van de bestaande gebouwde omgeving komen warmte-initiatieven maar moeizaam van de grond en zit het leeuwendeel nog in de planningsfase. Bovendien blijkt de overheid op veel plekken niet de gedroomde partner voor dit soort projecten.

Laagste economische kosten?
Dit heeft er volgens de opstellers van het manifest mee te maken dat hoewel lokale bronnen en burgerinitiatieven belangrijk worden gevonden, het dominante verhaal gaat over aardgasvrij tegen de laagste economische kosten. Hierdoor wordt op veel plekken gewerkt in een model waar vooral het aanbod van hogetemperatuurwarmtebronnen leidend is voor de strategiebepaling; schaalgrootte een doel op zich lijkt; centrale regie onontbeerlijk zou zijn; grote spelers de kar moeten trekken; lokaal eigendom bij warmte niet mogelijk is; en burgerparticipatie gelimiteerd is tot informeren of raadplegen. Deze aspecten staan ver af van het ideaalbeeld van de initiatiefnemers van het manifest en het frustreert volgens hen een echt duurzame doorbraak van warmte.

Uitgangspunten voor denkkader
Dit ideaalbeeld voorziet in het beperken van de uitstoot van broeikasgassen, het zoeken naar maatschappelijke meerwaarde met een lokale context als uitgangspunt en waarin burgerinitiatieven welkome en gelijkwaardige partners zijn. Daarom hebben de opstellers van het manifest enkele uitgangspunten geformuleerd die het bestaande denkkader kunnen doorbreken:

1. Klimaatrisicobeheersing moet leidend worden. Nu wordt nog te vaak gegrepen naar warmtenetten op hoge temperaturen, gevoed door grote fossiele bronnen, afvalverbranding, biomassa of industriële restwarmte.

2. Warmte wordt benaderd als onderdeel van een integraal energiesysteem met warmte, koude en elektriciteit. Elke keer als een gebouw wordt gekoeld, kan die warmte worden gebruikt om ergens anders een gebouw te verwarmen of de warmte op te slaan. Lage temperatuurwarmte in combinatie met warmte-koudeopslag (wko) betekent ook minder gebruik van elektriciteit.

3. Van klein naar groot. Warmte leent zich slecht om over grote afstanden te verplaatsen want gaat gepaard met grote energetische verliezen. De warmtetransitie moet daarom op de kleinst mogelijke schaal beginnen: de individuele oplossing. Van daaruit zoeken we naar de juiste schaal: sluiten we nog een huis aan? De straat? Het blok? Een hele wijk?

4. Warmtenetten vanuit lokaal eigendom worden gestimuleerd. Dit betekent dat lokale burgerinitiatieven het recht hebben zelf te ondernemen en daarin voorrang hebben ten opzichte van alle overige opties. Warmtebronnen zijn lokaal en behoren dus aan de lokale gemeenschap.

5. De hoogste maatschappelijke waarde als uitgangspunt voor het ontwerp van een nieuw integraal energiesysteem. De warmtetransitie kent tal van verborgen baten die louter economische kostenberekeningen niet meenemen zoals toegenomen comfort, een schonere lucht, minder hittestress, minder afhankelijkheid van (inter)nationale bronnen zoals gas, en meer gewaardeerde woningen straten of wijken.

Om deze uitgangspunten te kunnen realiseren vragen de initiatiefnemers van de overheid dat er nieuwe spelregels komen en dat financiële weeffouten weggenomen worden.

Meer informatie:

– Download ‘De nieuwe visie voor de warmtetransitie’