Burgercoöperaties en warmte-initiatieven kunnen een prominente rol krijgen in het speelveld van de lokale warmtetransitie. Dat bepleit het rapport Warmteschappen van de organisaties Energie Samen en Buurtwarmte. In het rapport worden inzichten gedeeld over hoe deze initiatieven een rol kunnen spelen in de warmtetransitie. Energie Samen introduceert daarvoor het warmteschap: een democratische georganiseerd coöperatief warmtebedrijf.

De warmtetransitie wordt momenteel nog gedomineerd door het klassieke speelveld van overheid en markt. Bewoners spelen hierin een belangrijke rol, maar dat is vooral voor het verkrijgen van draagvlak. Bewoners die zelf het warmtesysteem in eigendom willen nemen, vormen nu nog een uitzondering. In het netwerk van Buurtwarmte en Energie Samen zijn zo’n 35 buurtinitiatieven hiermee bezig. De buurtinitiatieven en warmtecoöperaties laten een werkwijze zien die veelbelovend lijkt en anders is dan die van overheid en markt.

Randvoorwaarden
Energie Samen en Buurtwarmte hebben in opdracht van Duurzaam Door een verkenning gedaan naar de randvoorwaarden voor warmte-initiatieven om een volwaardige positie in het speelveld van de lokale warmtetransitie te krijgen. Daaruit blijkt onder meer dat lokale initiatieven stap voor stap de betrokkenheid vergroten om zo uiteindelijk iedereen in de buurt te bereiken. In het klimaatakkoord is afgesproken dat voor de opwek van hernieuwbare elektra gestreefd wordt naar 50% lokaal eigendom, maar er is niks vastgelegd of afgesproken over lokaal eigendom bij warmte. Overheden hebben wel sympathie voor lokale warmte-initiatieven, maar het is lastig om ze een plek te geven in het strategisch beleid.

Europese richtlijnen
In de afgelopen jaren zijn Europese richtlijnen van kracht geworden. Deze bieden goede handvatten om de eigen positie van warmte-initiatieven vast te leggen in wetgeving, zoals in de nieuwe Warmtewet. Energie Samen heeft voor het eerst in Europa een nieuwe marktspeler geïntroduceerd, waarbij de eigen positie van de warmte-initiatieven is gedefinieerd. Deze definitie voldoet zowel aan de wettelijke voorwaarden vanuit Europa als aan de kenmerken en voorwaarden die een eigen positie met zich meebrengt om anders te zijn dan overheid en markt.

Warmteschap
De naam voor de nieuwe speler is: de Warmte-Energiegemeenschap of kortweg het warmteschap. Dit is een gebiedsdemocratie met lokaal eigendom en zeggenschap. Een Warmteschap heeft daarbij specifieke kenmerken: het is democratisch georganiseerd, de zeggenschap ligt bij lokale belanghebbenden en het hoofddoel is ‘profit for purpose’ in plaats van het realiseren van winst voor aandeelhouders. Het warmteschap kan zich bezig houden met alle elementen uit de warmteketen: bron, net, levering, isolatie, koude of andere energie-diensten. De zeggenschap en eigendom ligt bij leden of aandeelhouders die in de nabijheid van het hernieuwbare energieproject gevestigd zijn. In het rapport zijn tien inzichten gedestilleerd over de lokale warmtetransitie die de oprichting van warmteschappen ondersteunen:

1. Lokaal eigendom bij warmte ontbreekt.

2. Warmteschappen definiëren als nieuwe marktspeler en uitwerking Europese directives.

3. Ruimte maken zodat overheden en initiatieven samen kunnen leren.

4. Ruimte voor intitiatief bij complexe, interbestuurlijke transitie.

5. Het warmteschap opnemen in de warmtewet en zorgen voor betere aansluiting met transitievisie warmte.

6. Samenwerking van ECW (Expertise Centrum Warmte) en warmte-initiatieven vormgeven voor kennis-deling.

7. De regierol van gemeenten en het initiatief van initiatieven op elkaar afstemmen.

8. De democratie in de energietransitie aanvullen met gebiedsdemocratie.

9. Het warmteschap met eerste recht van ontwikkeling opnemen in transitie-visie warmte en de warmteketen.

10. Een landelijke coöperatieve onder-steuningsstructuur inrichten voor het professionaliseren van warmte-initiatieven en warmteschappen.

Meer informatie:

Ga naar het Rapport Warmteschappen.