Als eerste gemeente in Nederland onderzoekt Utrecht de mogelijkheid om een aantal gasaansluitingen verplicht te laten afsluiten. Het gaat om 4400 aansluitingen in Overvecht-Noord die alleen gebruikt worden voor kookgas, de woningen worden namelijk verwarmd door het stadswarmtenet. De gemeente benadrukt dat de mensen eerst verleid worden vrijwillig over te stappen, maar kijkt naar de mogelijkheid om via de Crisis- en herstelwet een einddatum voor gaslevering voor deze woningen in te stellen.

In principe zouden de gasleidingen in de woningen voor 2024 vervangen moeten worden, maar netbeheerder Stedin voelt daar weinig voor, aangezien de woningen waarschijnlijk voor 2030 allemaal van het gas af gaan. Matthijs Keuning, woordvoerder van de gemeente Utrecht benadrukt dat ze mensen niet willen dwingen van het gas af te gaan. “Het doel is om bewoners een goed aanbod te doen, zodat het ze geen extra kosten oplevert en zo min mogelijk gedoe. We moeten echter rekening houden met de mogelijkheid dat een enkeling, ongeacht het aanbod, wil blijven koken op gas. Dit zou betekenen dat voor deze paar huishoudens alsnog gasleidingen moeten worden aangelegd, met grote kosten tot gevolg.”

Afsluiten
Daarom wil de gemeente Utrecht de crisis- en herstelwet inzetten om op die manier een einddatum voor gaslevering op te nemen in het bestemmingsplan van de wijk en zo de woningen feitelijk af te sluiten van gas. Maar zover is het nog niet, benadrukt Keuning. “We weten nog niet of we er daadwerkelijk gebruik van willen maken. Dat hangt onder meer af van de vraag of het lukt om een goed alternatief te bieden. Daarbij is het ook goed om te bedenken dat deze maatregel nog moet worden goedgekeurd door de Tweede Kamer en de Utrechtse gemeenteraad.” Gemeenten kunnen voor Proeftuinwijken zoals Overvecht een einddatum instellen voor het afsluiten van aardgas. Dit is geregeld in de Crisis- en herstelwet. Utrecht heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt en voor Overvecht-Noord een verzoek tot afsluiting van kookgas ingediend.

Aanleiding
De Eerste en Tweede Kamer hebben deze maatregel specifiek voor de Proeftuinwijken goedgekeurd om gemeenten te ondersteunen bij het aardgasvrij maken van deze wijken. Voor elke afzonderlijk geval moet de gemeente een verzoek indienen om een Algemene Maatregel van Bestuur te kunnen uitvoeren. Gemeenten vragen al langer om het uitbreiden van bevoegdheden bij het aardgasvrij maken van wijken. Aanleiding is de pilot binnen het Programma Aardgasvrije Wijken in de Purmerendse wijk Overwhere. Hier willen 6 van 95 woningeigenaren vasthouden aan de gasaansluiting. Er waren voor de gemeente Purmerend geen mogelijkheden de bewoners te dwingen de overstap te maken naar een warmtenet.

Eenvoudige stap
Als de bewoners van de 4400 woningen overstappen naar elektrisch koken, is dat een relatief eenvoudige stap om meer dan de helft van Overvecht-Noord aardgasvrij te maken, vertelt Keuning. “En we kunnen zo voorkomen dat een deel van de verouderde gasleidingen vervangen moet worden, met alle maatschappelijke kosten van dien. We nemen ruim de tijd om bewoners door middel van een aanbod, vrijwillig te laten overstappen. Verplicht afsluiten is pas daarna aan de orde en doen we alleen bij die woningen waar de overstap daadwerkelijk de vervanging van een leiding kan voorkomen. En ook dan is het alleen denkbaar als we een redelijk alternatief hebben, de bewoner geen extra kosten krijgt als gevolg van de overstap en desgewenst ontzorgd kan worden bij het overstappen.”

Lessen trekken
Wat dit betekent voor toekomstige projecten is nog moeilijk te zeggen, vindt Keuning. “We zien dit traject als een kans om op kleinere schaal, in een overzichtelijk gebied, met een behapbare opgave te oefenen. Dit stelt ons in staat lessen te trekken voor het verder brengen van de ambitie aardgasvrij naar de rest van de stad. We moeten dan eerst die lessen gaan ondervinden. Daarnaast is deze mogelijkheid alleen voor Rijksproeftuinen beschikbaar op dit moment. We hebben nog geen ervaring opgedaan met de amvb, zoals gezegd is dit pas een eerste stap.”

Tijdspad
De bewoners van de 4400 woningen hebben in februari een brief ontvangen over het voornemen van de gemeente, netbeheerder Stedin, woningcorporaties Bo-Ex, Portaal en Mitros om de huizen aardgasvrij te maken. Vooralsnog reageren bewoners voor het grootste deel positief, vertelt Keuning. “De meerderheid van de bewoners heeft positief gereageerd op de plannen en vijftien bewoners hebben zich aangemeld om er actief over mee te denken.” Voor de zomer komen de partijen met een aantrekkelijk aanbod om de bewoners kostenneutraal over te laten stappen naar elektrisch koken. Als het aanbod rond is, kan de Utrechtse gemeenteraad beslissen of de gemeente door mag gaan met deze aanpak. Eind 2022 moet duidelijk zijn welke bewoners vrijwillig overgaan op elektrisch koken en vanaf 2023 kan de Crisis- en herstelwet worden ingezet om eventuele weigeraars af te sluiten om een vervanging van gasleidingen in 2024 te voorkomen.