Aardgasvrij pilotproject Nagele in Balans werkt niet zoals vooraf bedacht. Dat ligt met name aan de seizoensbuffer die te snel zijn warmte verliest, waardoor de warmtepomp en de back-up gasketel eerder moeten bijspringen. Directeur Ruut Schalij studeert op een oplossing voor de pilot en voor heel Nagele.
“De ware methode om kennis op te doen is het experiment”. Met die quote van de Engelse schrijver William Blake besluit Rutger Bergboer de inleiding van het rapport Nagele in Balans; Van idee via pilot tot aan heroriëntatie. In dit recent verschenen rapport staat de ontwikkeling van het project uitgebreid beschreven.
Bergboer was projectleider van Nagele in Balans. Hij is inmiddels werkzaam als adviseur warmtetransitie voor de Gemeente Noordoostpolder en vanuit die rol nog betrokken. Ruut Schalij is hem opgevolgd.
Bufferproject
Nagele in Balans is een kleinschalig project dat een aardgasvrije oplossing had voor – in eerste instantie – acht woningen en een school. De pilot kreeg onder meer subsidie uit het Programma Aardgasvrije Wijken. De woningen en de school werden eind 2021 aangesloten op een nieuwe warmtevoorziening.
Het oorspronkelijke idee: zonnecollectoren op de woningen en op de school wekken warmte op en verwarmen de seizoensbuffer die ligt ingegraven aan de overkant van de straat. Hierin wordt water verwarmd tot 90 graden. In de winter zouden de woningen hun warmte en warm tapwater uit die buffer geleverd krijgen via een mini-warmtenet (aanvoertemperatuur 60-70 graden).
“Op die manier zouden we zo lang mogelijk door de winter heen komen”, schetst Ruut Schalij de gedachte. “In het voorjaar kom je dan misschien niet helemaal meer uit en kon de warmtepomp bijspringen. Daarna zouden de zonnecollectoren weer genoeg opwekken en kon het spel opnieuw beginnen.”
In de praktijk blijkt het water in de buffer in november tot een temperatuur van 60 graden te zijn gezakt. Rond de Kerst tot 30 graden. “De buffer houdt de warmte onvoldoende vast en de productie van de zonnecollectoren in het naseizoen is onvoldoende om de buffer aan te vullen. Dat is jammer, want daardoor moet je de warmtepomp direct al inzetten als het een beetje kouder wordt. Afgelopen Kerst, toen het buiten vroor, hebben we de back-up gasketel aan moeten zetten om de temperatuur naar 70 graden te krijgen. Kortom: de huidige situatie werkt niet.”
Wat het niet makkelijker heeft gemaakt voor het project is dat HoCoSto – het bedrijf achter de seizoensbuffer – tussentijds failliet ging. “Dan word je ineens niet meer geserviced. Het project heeft dat zelf moeten oplossen en alles aardig op de rit weten te houden, maar het is geen bestendige situatie. Momenteel wordt er onderzoek gedaan door een consortium van partijen. Op zich nuttig, maar dat is niet iets dat je lang wilt laten duren.”
Aanpassen pilot
Hoe nu verder? Schalij heeft twee doelen: (1) de pilot zoals die loopt alsnog aan de praat krijgen en (2) verder studeren op een plan voor heel Nagele.
Wat betreft dat eerste doel: HoCoSto is doorgestart onder de vlag van Linthorst Techniek. “Zij hebben een ander concept, waarbij de warmtebuffer het hele jaar door wordt verwarmd met warmtepompen op basis van lage energieprijzen. Voor mij zaak om te kijken of het zinvol is om dit project om te draaien volgens dat nieuwe concept.”
Helemaal terug kan ook: “We kunnen de back-up gasketel ook ‘blokverwarming gasketel’ noemen en alle technische oplossingen opnieuw bekijken. Of iedere woning voorzien van een eigen warmtepomp. Er zijn allerlei mogelijkheden die ik op dit moment naast elkaar zet om tot een definitieve oplossing te komen.”
De buffer is wat hem betreft niet heilig. “Als het niet een goede oplossing blijkt, dan moeten we ook niet heel lang stil blijven staan en treuren om de buffer, dan is dat het gewoon niet. Maar als je er iets mee kan doen dat nuttig is en inzichten oplevert, waarom niet?”
Schalij wil binnen enkele maanden met een voorstel komen en daarmee richting de gemeente stappen. Zijn insteek in elk geval: de jaarlijkse opbrengsten moeten de jaarlijkse kosten dekken. “Dan draait het project en hebben we daar geen omkijken meer naar. Dan hebben we een normale warmtevoorziening die weliswaar veel te duur is als je die opnieuw zou moeten bouwen, maar die in elk geval jaarlijks opbrengt wat die ook jaarlijks kost. En dat moet een reële prijs zijn.”
Plan voor Nagele
Een plan voor heel Nagele volgt daarna (“ik hoop na de zomer”). Er is al gestudeerd op een collectief warmtenet voor het dorp. In het rapport is te lezen dat er verschillende varianten zijn onderzocht, maar dat er voor geen enkele variant een sluitende businesscase is en verder initiatief daarom op pauze staat. Micronetten staat genoemd als alternatief.
Schalij is er nog niet uit. “Het probleem in Nagele – en overal – is dat je huizen hebt die fantastisch geïsoleerd zijn met daartussen huizen van particulieren die daar het geld niet voor hebben.”
Alsnog een collectief warmtenet heeft zijn persoonlijke voorkeur. Wat betreft businesscase: “Ik hoef daar de rekenmachine niet voor aan te zetten – dat kan niet uit. Dat geldt voor alle warmteprojecten. Dat komt omdat we vergelijken met bespottelijk goedkope gasverwarming. Wat ik denk dat er moet gebeuren: dat men afstapt van het idee dat het goedkoop moet. De overheid moet verantwoordelijkheid nemen en eigenaar worden van de hoofdinfrastructuur. De distributie kan dan in handen van andere partijen. Ik zie meer in zo’n concept.”
Meer informatie:
Auteur:
Paul Diersen
Paul Diersen
