Uniek in de warmtesector: als het nieuwbouwplan Waterfront in Harderwijk over een jaar of zeven helemaal klaar is, zijn er waarschijnlijk meerdere warmteleveranciers actief op één warmtenet. Het open karakter van het warmtenet maakt dat mogelijk. Een update met Brenda Schoumans en Machiel Karels, betrokken bij het kersverse Warmtenetwerk Harderwijk BV.

 

Bewoners van het Noorder- en Zuiderhoofd in de nieuwbouwwijk Waterfront in Harderwijk kijken al enige tijd uit over een groot bouwterrein. Dat blijft voorlopig zo. Hier wordt gebouwd aan een bijzondere binnenstedelijke gebiedsontwikkeling, vlakbij het oude stadscentrum. Gloednieuwe bruggen overspannen toekomstige grachten. In de noordoosthoek van het terrein is een appartementencomplex voor het eerste deelgebied van fase 3 in aanbouw. 

Deze (relatief nieuwe) huizen aan het Noorder- en Zuiderhoofd worden nog met aardgas verwarmd. Maar de circa 1100 nieuwe woningen die tussen nu en 2029 verrijzen (in fase 3 van de gebiedsontwikkeling) krijgen een aansluiting op een nieuw, open warmtenet. Dat wordt gevoed – om te beginnen – met restwarmte van de nabijgelegen rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Hiervoor is een samenwerkingsovereenkomst gesloten met het Waterschap Vallei en Veluwe.

 

Gestuurde boring
“Kijk, de warmteaanvoerleiding ligt al klaar”, wijst Machiel Karels (projectleider, gemeente Harderwijk), die samen met Brenda Schoumans (businessontwikkelaar bij Firan) een rondleiding geeft over het bouwterrein. In april was de gestuurde boring voor deze leiding. Die begint bij de rwzi aan de andere kant van de N302, de weg naar de overkant van het Veluwemeer. De warmte en koude uit gezuiverd afvalwater (8 tot 25 graden Celsius) wordt straks via deze leiding – in combinatie met een warmte- en koudeopslag – naar de woningen getransporteerd. In de zomer gaat het net aanvullend voor verkoeling zorgen.

Begin mei 2022 is Warmtenetwerk Harderwijk BV (WNH BV) opgericht, met als aandeelhouders de gemeente Harderwijk en Duurzame Energienetwerken Gelderland (DENG). DENG is een samenwerkingsverband tussen Firan en het Innovatie- en Energiefonds Gelderland. Karels en Schoumans hebben er de afgelopen twee jaar veel energie in gestoken om tot de oprichting te komen. Nu is deze mijlpaal bereikt. Brenda Schoumans: “We hebben veel tijd en aandacht besteed aan het opstellen van goede overeenkomsten tussen de gemeente Harderwijk en DENG. Dit is na hard werken gelukt. De gemeente en Firan delen dezelfde visie over het opzetten van de juiste governance. Publiek eigenaarschap vormt daarbij de essentie. Het is van toegevoegde waarde bij de ontwikkeling van warmtenetten.” 

Karels vult aan: ”De gemeente was snel overtuigd van het nut en de noodzaak van een warmtenet. Om alle bijkomende stappen inzichtelijk te maken, hebben we steeds op basis van een infographic aangegeven welke keuzes al waren gemaakt en welke keuzes nog zouden volgen (zie 3e afbeelding, red). Dat is enorm behulpzaam geweest.” Schoumans: “Mede daardoor gingen vragen uit de gemeenteraad niet over het nut en de noodzaak van het warmtenet, maar over strategische vraagstukken. De basishouding is steeds positief en – typisch voor Harderwijk – ondernemend geweest.”

 

Op volle kracht
Gelijktijdig met de oprichting van WNH BV gingen de voorbereidende werkzaamheden op volle kracht door. Eind 2022 moet de eerste bewoner van de eerste opgeleverde woning immers wél de verwarming en de douche kunnen aanzetten. Gaat dat lukken? In een publicatie in regionaal dagblad De Stentor van december 2021 was nog sprake van een ‘race tegen de klok’. Er zou zich slechts één aannemer hebben gemeld voor de aanleg van de technische voorzieningen en de warmtelevering. Dreigen personeelstekorten en materiaalschaarste hier ook roet in het eten te gooien? Dat zou jammer zijn, want juist dit project heeft door zijn open net en governancestructuur alles in zich om een showcase in de warmtewereld te worden.

Machiel Karels relativeert: “In het ideale geval zou je zo’n groot warmtenet in één keer realiseren met één partij. Vanwege onder andere de marktomstandigheden is daar nu niet voor gekozen. Maar tijdnood? Nee. We zorgen zelf voor een tijdelijke voorziening en hebben ons vooral gebogen over de vraag hoe we de contractpartij optimaal kunnen inschakelen. Met een geïntegreerd contract, waarin je alles vastlegt? Of met afzonderlijke overeenkomsten voor aanleg en onderhoud van het net en de warmtelevering? Het is het laatste geworden.”

 

ZLT 
Voor deelgebied 1 van Fase III is inmiddels econic geselecteerd. Deze leverancier gaat de zeerlagetemperatuurwarmte leveren aan de nieuwbouwwoningen van één van de deelgebieden. De uitdaging wordt nu, zegt Karels, welke marktpartijen zich melden voor de volgende zes deelgebieden. Per deelgebied wordt een warmteleverancier geselecteerd, zodat uiteindelijk mogelijk verschillende leveranciers op het net actief zullen zijn. Karels: “Hoeveel partijen melden zich? En hoe kijken ze aan tegen deze rol voor de leverancier?”

Schoumans: “Dat is interessant. Hoe meer partijen opstaan, hoe inspirerender dit project kan worden voor de warmtewereld. Het vervolg zou er pluriformer kunnen uitzien. Nieuwe partijen voor de warmtewereld kunnen opstaan en bewoners zelf zouden ook kunnen gaan meedoen bijvoorbeeld, met een energiecoöperatie.” En wat als niemand zich meldt? Karels: “In dat onwaarschijnlijke geval zal de gemeente in het gat moeten springen, omdat warmtelevering nu eenmaal gegarandeerd moet zijn.”

De gemeente Harderwijk stimuleert ontwikkelende partijen daarom in de tenders actief om zelf met warmteleveranciers te komen. Karels: “Vanouds bewandelen veel ontwikkelaars begrijpelijkerwijs de gemakkelijke weg: in de woning ruimte maken voor een warmteaansluiting, en de rest buiten de deur leggen. Wij vragen ze actief nu om in hun bieding met een warmteleverancier te komen. Ze doen dus niet alleen een grondbod, maar presenteren ook duurzaamheidsambities en -partners, met als uitgangspunt dat de woonlasten voor de bewoners zo laag mogelijk moeten zijn.”

 

Een vrije markt
Op den duur verwachten Schoumans en Karels dat een meer open markt zal ontstaan. Karels: “Over vijftien jaar zijn we hier klaar. Dan lopen ook de eerste contracttermijnen af en kunnen de betrokken warmteleveranciers vervolgens mogelijk gaan concurreren op allerlei deelaspecten. De ene partij zal de nadruk leggen op service en onderhoud, de andere partij meer op lage tarieven.” Die openheid is van meet af aan het uitgangspunt geweest voor het Harderwijkse warmtenet. Zo moet het ook kunnen worden gevoed met warmte uit andere duurzame en lokale bronnen. De gedachten gaan hiervoor uit naar bijvoorbeeld aquathermie uit de haven, of zonnewarmte van het nabijgelegen zonnepark van de gemeente en Endura. 

Het open warmtenet is ontworpen op groei. Het is uitbreidbaar naar woningen en gebouwen in de buurt, zoals het stadhuis en een deel van de nabijgelegen Zeebuurt. Karels: “De businesscase voor de aansluiting van het stadhuis ligt inmiddels op tafel. Onderdelen van het gebouw kunnen stapsgewijs worden aangesloten. Het is aan de gemeenteraad om daar dit jaar keuzes in te maken. Ook de Kop van de Stadswerven krijgt een aansluiting. Voor de bestaande Zeebuurt ligt er een eerste onderzoek op tafel waar de optie voor aansluiting op het open warmtenet ook is onderzocht. Hierbij is het buurtinitiatief GAZ (Gasvrije Alternatieven Zeebuurt) betrokken. Uiteindelijk is het aan de woningeigenaren om keuzes te maken: wat is het meest optimaal om aardgasvrij te worden? De warmteaanvoerleiding is in ieder geval zo gedimensioneerd dat deze een groot deel van de Zeebuurt van warmte kan voorzien, mocht men dat willen.”

Tot slot: de inzet van lokale restwarmte sluit volledig aan bij de gemeentelijke klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen van Harderwijk. Het warmtenet levert naar verwachting een vermindering van de CO2-uitstoot van 25 tot 35 procent op.

 

Op de foto:

1. Machiel Karels

2. Brenda Schoumans

3. Infographic keuzes in het proces.

4. Overzicht gepland warmtenet Harderwijk.

5. Volgende foto’s: aanleg warmtenet Harderwijk.