Op 25 september 2020 tekenden de gemeente Leeuwarden en Ennatuurlijk de samenwerkingsovereenkomst voor de aanleg van een nieuw warmtenetwerk. Het gaat onder andere bestaande warmtenetten verbinden en wordt mede gevoed door geothermie, mits een proefboring begin 2021 succesvol is. Het Medisch Centrum Leeuwarden wordt op die aardwarmte aangesloten. Een primeur voor Nederland, zegt Peter Slot (Ennatuurlijk).

 

800.000 m3 aardgas per jaar. Zoveel gaat het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) na 2022 minder verbruiken, als het ziekenhuis gefaseerd overstapt van deze fossiele energiebron op duurzame aardwarmte. Binnen tien jaar wil het MCL hoe dan ook helemaal af van aardgas. Dat levert een CO2-reductie op van ruim 50 procent. 

Het consortium Warmte van Leeuwarden, een samenwerking tussen Ennatuurlijk, Bouwgroep Dijkstra Draisma, Energie Beheer Nederland en Shell, gaat de warmte leveren. En niet alleen aan het ziekenhuis. Een zogenoemde kopgroep van grote zakelijke gasgebruikers heeft zich aan het initiatief verbonden: Achmea, M7 Real Estate, ING en het Rijksvastgoedbedrijf. 

Peter Slot, ontwikkelaar duurzame warmte bij Ennatuurlijk: ‘Dit wordt het eerste Nederlandse ziekenhuis dat wordt verwarmd met aardwarmte. Voor Nederland is dat uniek, voor het buitenland niet. Parijs en München draaien praktisch helemaal op aardwarmte, dus ziekenhuizen daar ook. In Nederland zijn we nu ook zover.’

 

Hoe staat het intussen met de voorbereidingen?

Slot: ‘Die zijn in volle gang. De vergunningen voor aanleg van de eerste fase van het warmtenet zijn rond, in totaal is dat ongeveer 11 kilometer. Het wordt een flinke uitdaging, maar begin 2021 gaan we in het zuidwesten van Leeuwarden met een boring de doorlatendheid van de ondergrond testen en de watertemperatuur meten. Spannend, maar we denken dat de kans van slagen heel groot is. Veel experts hebben er hun licht over laten schijnen. Shell neemt de boring voor zijn rekening.’

 

Over boringen zijn altijd zorgen. Dat zal hier, in Noord-Nederland, wel extra het geval zijn?

‘Klopt. Groningen is niet ver. We hebben het verhaal daarom heel transparant verteld. Op avonden voor omwonenden verschaffen we veel informatie en er is ook een website (www.warmtevanleeuwarden.nl) waar alle mogelijke vragen worden beantwoord. We vinden het belangrijk dat bewoners en omwonenden goed worden geïnformeerd. Wat scheelt, is dat de boring niet meer plaatsvindt vlakbij een woonwijk, zoals eerst was voorzien, maar op een bedrijventerrein aan de zuidwestkant van de stad. Daarnaast zijn er in de ondergrond geen breuklijnen en er is ook geen gasveld in de buurt. Ofwel: een compleet andere situatie dan in Groningen.’

 

Wanneer wordt de aardwarmte daadwerkelijk geleverd?

‘Als alles meezit: medio 2022. Vóór de start van het stookseizoen 2022/2023 zal fase 1 van het warmtenetwerk, dat is circa 11 kilometer, gereed zijn. De “kopgroep” van zakelijke afnemers kan er dan meteen van profiteren.  De concrete mogelijkheden voor bedrijven en woningen worden in de ontwikkeling verder uitgewerkt. We zijn nu in gesprek met verhuurders, zoals de woningcorporaties in Leeuwarden. Zij bezitten ongeveer 16 duizend woningen in de stad. Maar ook de lokale energiecorporaties zijn voor ons belangrijk om de aardgasloze mogelijkheden voor de woningbezitters verder uit te werken. Die gesprekken zijn gaande.’

 

Wat komt erbij kijken voor een ziekenhuis om de overstap te maken?

‘In wezen is het niet anders dan de aanpassing die bij een particuliere woning vereist is: de cv-ketel wordt vervangen door een warmteafleverset. In de praktijk gaat het natuurlijk om veel meer. Bestaande installaties van het ziekenhuis moeten worden vervangen. Een ziekenhuis gebruikt vaak ook nog stoom en koeling voor bepaalde medische processen. Wij helpen altijd bij zo’n overstap. We zijn zo’n twee jaar bezig geweest met het MCL om alles goed te analyseren en een technisch toekomstplan te maken. We doen dat overigens voor elke klant die deze overstap maakt. Voor de zakelijke markt is het altijd maatwerk.’ 

 

Voor een ziekenhuis zal de leveringszekerheid heel zwaar wegen?

‘Klopt, en daarom garanderen we die zekerheid ook. We doen dat door het systeem redundant te ontwerpen, door continue monitoring van het net, door back-ups in het warmtesysteem, en door in het uiterste geval een speciaal serviceprogramma te regelen met een noodwarmtevoorziening. Het MCL stapt overigens gefaseerd over, dus niet in één keer.’

 

Leeuwarden telt nu twee afzonderlijke warmtenetten, één in het zuiden en één in het noorden van de stad. Hoe zien de toekomstplannen er daarvoor uit?

‘We gaan die twee netten verbinden met het nieuw aan te leggen geothermienet en dan stap voor stap de aangrenzende (delen van) woonwijken van duurzame warmte voorzien. De aardwarmtebron is onderdeel van die verduurzamingsplannen. Uiteindelijk zal ongeveer de helft van Leeuwarden verwarmd kunnen worden door geothermie. Op den duur ontstaat zelfs een soort ring van warmte voor heel Leeuwarden: gevoed door aardwarmte, restwarmte (van FrieslandCampina bijvoorbeeld), maar mogelijk ook door andere duurzame bronnen. Rond 2025, 2026 is de aanleg van de ring – als alles volgens plan verloopt – min of meer voltooid. Met de gemeente en stakeholders in Leeuwarden wordt momenteel de Transitievisie Warmte opgesteld. Daarin worden de concrete plannen voor de warmtetransitie van alle wijken vastgesteld. Belangrijk is dat bewoners straks kunnen kiezen hoe ze van het aardgas af willen gaan. Met het collectieve warmtenet zal het voor meer dan de helft van alle huizen in Leeuwarden interessant zijn aardwarmte te betrekken.’

 

Terug naar het ziekenhuis. Wat kan de ziekenhuiswereld straks van deze casus leren? 

‘Dat duurzame collectieve warmte beschikbaar en toepasbaar is, ook voor een complexe omgeving als een medisch centrum. Aardwarmte kan voor een ziekenhuis heel interessant zijn. Een gefaseerde overstap biedt ruimte om verantwoord en doordacht over te stappen naar een duurzame en betaalbare energiebron.’

 

Op de foto (v.l.n.r.):

1. Medisch Centrum Leeuwarden
2. Huidig Warmtenet Ennatuurlijk in Leeuwarden
3. Fase 1: Warmtenet en aardwarmte
4. Vervolg en groei warmtenet

 

Bron en projectinformatie: Ennatuurlijk