Een warmtenet in het Friese dorp Anjum zou wel eens richtinggevend kunnen worden voor aquathermieprojecten in het landelijk gebied. In 2030 moet het zover zijn. De voorbereidingen zijn inmiddels gestart.
Eigenlijk begon het allemaal in juni 2018, in dorpshuis de Dobbe. Tijdens een vergadering van buurtbewoners in Anjum (Fries: Eanjum) gingen de gedachten uit naar de oprichting van een eigen energiecoöperatie. Niet veel later kwam die ook van de grond: de Anjumer Eendragt.
Inmiddels zijn daar 130 huishoudens lid van. Het bestuur wordt gevormd door zes dorpsbewoners. Samen zetten ze zich in voor de lokale opwekking van duurzame energie. De afgelopen jaren werd op dat gebied al veel bereikt: van zonnedaken tot isolatiemaatregelen. Maar het Friese dorp – dichtbij het Lauwersmeer – staat nu ook op de landelijke kaart. Half september 2022 werd het door het Rijk geselecteerd als Proeftuin Aardgasvrije Wijk, op initiatief van de Anjumer Eendragt, in nauwe samenwerking met de gemeente Noardeast-Fryslân en woningcorporatie Thús wonen. Door de toekenning kwam € 4.430.160 euro beschikbaar om Anjum samen met de inwoners helemaal aardgasvrij te maken.
Warmtenet met voorbeeldfunctie
De gedachten gaan daarbij uit naar een warmtenet dat wordt gevoed door warmte uit oppervlaktewater. Volgens ingenieursbureau TAUW, dat de initiatiefnemers bijstond, zou dat wel eens een voorbeeld zou kunnen worden voor toekomstige aquathermieprojecten, vooral in het landelijk gebied.
Dat moet uiteraard nog maar blijken. Maar ruim een jaar na de toekenning van de rijksbijdrage kan Emile Hendriks, voorzitter van De Anjumer Eendragt, melden dat er veel is gebeurd. “De bijdrage is om te beginnen ingezet om Anjumers hulp te bieden bij het isoleren van hun woning. Dat is prettig voor ieders energierekening, maar bereidt onze woningen ook voor op het toekomstige warmtenet.”
Omdat het warmtenet zal worden gevoed met warmte op lage temperatuur (55 graden Celsius), moeten de woningen naar energielabel B worden gebracht. Per woning is daarvoor een bedrag van 2000 euro beschikbaar. Hendriks: “Bewoners kunnen daarmee de woningisolatie verbeteren. Is dat niet genoeg, dan is meer mogelijk. Uit de rijksbijdrage wordt onder meer een energieloket gefinancierd, waar mensen een gunstige duurzaamheidslening kunnen afsluiten of extra subsidies kunnen aanvragen.”
In lijn met Wcw
Alle maatregelen zijn dus zowel gericht op de korte termijn (isolatie, energiebesparing) als de lange termijn. Het plan is om in totaal zo’n 440 huizen aan te sluiten op het nieuwe warmtenet, dat er in 2030 moet liggen. Uitgangspunt is dat dit net en het warmtebedrijf eigendom worden van de inwoners én de gemeente Noardeast- Fryslân – helemaal in lijn met het wetsvoorstel Wet Collectieve Warmte, onlangs door demissionair minister Jetten aangeboden aan de Raad van State. Hendriks: “Dat uitgangspunt is belangrijk voor de acceptatie. Bewoners reageren dan ook positief.”
Het enthousiasme van de Anjumers kreeg nog een extra zetje omdat de beslissing dat hun dorp proeftuin zou worden precies samenviel met de uitbraak van de energiecrisis. Iedereen was er daardoor extra goed van doordrongen dat andere warmtebronnen dan gas moeten worden aangeboord.
Lauwersmeer als warmtebron
Het nabijgelegen Lauwersmeer – een natuurgebied – zal worden gebruikt als warmtebron. Hoe dat precies moet, is nu onderwerp van onderzoek. Emile Hendriks: “Zoveel is zeker: het meer zal niet direct als warmtebron worden gebruikt. De gedachten gaan uit naar een koude- en warmteput, honderd meter diep. Afgekoeld water wordt naar de diepte gebracht en daar weer op temperatuur gebracht. Mocht de warmte van de put tekort schieten, dan kan water uit het Lauwersmeer als regeneratie worden ingezet.”
De impact op de natuurwaarden en de omgeving wordt zorgvuldig onderzocht. Hendriks: “Daarover gaan we in discussie. Het waterschap wordt daar vanzelfsprekend ook bij betrokken. Overigens moet het plan voor het warmtenet nog nader worden uitgewerkt. Er moet straks worden gegraven, er moet een centrale warmtevoorziening komen, de vergunningen moeten worden geregeld, de businesscase moet kloppen en vooral: er moet een goede kostprijsberekening komen, zodat bewoners precies weten wat het hen gaat kosten en opleveren. We zijn er nog niet.”
Voorbeeldproject
Bij de voorbereidingen voor de proeftuinaanvraag was ingenieursbureau TAUW nauw betrokken. Het dacht mee over het systeemontwerp, de mogelijke businesscase, de rol van de gemeente, participatie en communicatie en mogelijke koppelkansen. Volgens TAUW zorgt ‘de combinatie van een klein dorp met nabijgelegen oppervlaktewater zoals die veel in het Friese landschap te zien is’ ervoor dat Anjum als voorbeeld kan dienen voor toekomstige aquathermieprojecten.
Hendriks beaamt dat: “We denken dat ons warmtenet inderdaad een voorbeeldproject zou kunnen zijn. De woningdichtheid is hier laag, maar er is veel water in de buurt. In andere streken in Nederland is dat ook zo. Daardoor kan een warmtenet financieel-economisch toch haalbaar zijn.” De uitspraak is in lijn met onderzoek in opdracht van de provincie Noord-Holland waarover Warmtenetwerk al eerder berichtte: in die provincie zouden alle woningen en utiliteitsgebouwen in principe met duurzame warmte uit aquathermie (‘het blauwe goud’) kunnen worden verwarmd.
Op een informatieavond half november kregen bewoners van Anjum een nieuwe update over de plannen. Medio 2024 worden de details nader uitgewerkt. Dan is het plan in principe klaar voor realisatie, mits de kostprijs voor warmte cq. energie onder die van oktober 2021 blijft.
Meer informatie
Auteur:
Edwin Lucas
Edwin Lucas
