Het Warmtenetwerk Jaarcongres 2022 op 12 mei in het Chassé Theater in Breda was een groot succes. Eindelijk konden de deelnemers van Stichting Warmtenetwerk weer met elkaar netwerken in levenden lijve. Ook inhoudelijk was het een interessante dag, waarbij het onder meer ging over geopolitieke ontwikkelingen en afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, de gevolgen daarvan voor de ontwikkeling van warmtenetten en een Big Bang in de wijkaanpak.
Ernst Japikse, voorzitter van Stichting Warmtenetwerk (SWN) constateert bij de opening van het Warmtenetwerk Jaarcongres 2022 dat de energietransitie zeer relevant is met alle onzekerheid rond de situatie in Oekraïne. “De opgave om betaalbare duurzame energie te leveren, is daardoor groot. Daarin speelt de warmtebranche een belangrijke rol.” Uit de recent door SWN gehouden deelnemersenquête blijkt dat deelnemers de stichting een rapportcijfer van 7,5 geven. 96% zou SWN aanraden in het eigen netwerk. Met interessante content, leuke artikelen, events en podcasts doet SWN veel om het imago van de warmtesector positief te beïnvloeden, vertelt Japikse. “Dat werkt goed, want ons bereik groeit.”
Veranderingen door gebeurtenissen
Na zijn inleiding geeft Japikse het woord aan Lucia van Geuns van The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS). Het beeld dat Van Geuns schetst in haar presentatie is geenszins vrolijk, maar ze is van de andere kant wel hoopvol. “Als je kijkt naar de geschiedenis en hoe veranderingen in ons energiesysteem zijn ingezet, komt dat dan door beleid of door gebeurtenissen? Meestal zijn de echte veranderingen gekomen na belangrijke gebeurtenissen, zoals de weerstand tegen kernenergie na de ongelukken in Tsjernobyl en Fukushima.” Ook de huidige situatie noopt ons volgens Van Geuns tot een andere manier van denken over energie. “Vandaag is de prijs van een vat Brent olie 105 dollar en de gasprijs is eveneens 105 dollar. Dit soort ontwikkelingen heb ik nog nooit gezien. We zitten nu echt in een energie plus plus crisis.”
Geopolitiek
Fossiele energie drukt volgens haar nog steeds een enorme stempel op de geopolitiek. “Heel veel landen zijn er economisch afhankelijk van. Rusland is daar een voorbeeld van, maar ook landen als Saoedi Arabië en Irak. Wat je nu ziet is dat het IEA zegt dat bedrijven moeten stoppen met investeringen in olie en gas en dat we toe moeten naar een wereld van schone energie. Hierdoor stoppen veel bedrijven met investeren, waardoor een grote onzekerheid ontstaat op de olie- en gasmarkt.” Dit heeft ook gevolgen voor de leveringszekerheid, benadrukt ze. “Die neemt af, ook in Nederland. Sinds 24 februari 2022 staat de energie-industrie op zijn kop. We willen geen gas meer uit Rusland, maar er is niet genoeg LNG voor iedereen. We worden door de desinvesteringen in olie en gas, juist meer afhankelijk van landen als Rusland en Saoedi Arabië.”
Postzegel Nederland
Nadat Van Geuns haar licht heeft laten schijnen over de wereldwijde energiemarkt, zoomt onderzoeker en publicist Remco de Boer in op de postzegel Nederland. “Het kabinet wil van alle Russische fossiele energie af en dat is een mooi streven, maar tegelijkertijd zie ik dat er een subsidiestop wordt aangekondigd voor biomassa. Om met de woorden van de NVDE te spreken: ‘Dat maakt de energietransitie wel meteen een stuk duurder.’ En biomassa is niet de enige energiebron die voor de bus gegooid wordt. Eerder hebben we dat al gedaan met steenkool. En in 2018 hebben we afgesproken om helemaal te stoppen met de Groningse aardgaswinning. En dan zal ik het nog maar niet hebben over schaliegas, waar nog niet eens onderzoek naar gedaan mocht worden.”
Evenwicht
Wat er nodig is om de energietransitie vlot te trekken, is volgens De Boer verbeeldingskracht. “Neem iemand als Elon Musk, die heeft echt een visie. Hij wordt dan wel aan alle kanten tegengewerkt, maar hij gaat door. Daarnaast is realisme nodig. We moeten doelen stellen, geen idiote ambities.” Als je je kijkt naar de driehoek, duurzaamheid, betaalbaarheid en leveringszekerheid, is het volgens De Boer belangrijk om evenwicht te vinden. “Elke techniek heeft nadelen op een van die vlakken. Maar als je uitdraagt dat je die nadelen kunt overwinnen en echt goed samenwerkt, dan kun je koploper zijn. We hebben in Nederland alles in huis om de basisindustrie te vergroenen, maar dan moeten we niet vooraf overal nee tegen zeggen. Daarom hebben we u in de zaal nodig, met verbeeldingskracht en realisme.”
Big Bang
Na een netwerkpauze ligt de bal bij Jannis van Zanten van Vattenfall en René Frinks van Heijmans. Dit duo gaat in op de Big Bang. De aanleiding voor dit nieuwe project is de Warmtemotor Amsterdam, vertelt Van Zanten. “We werken in de Warmtemotor samen met de gemeente, woningcorporaties en energiebedrijven om 100.000 woningen in Amsterdam van het gas af te halen. Dan kom je al snel in aanraking met de ondergrondse infrastructuur. En die ziet er niet zo netjes uit als veel mensen vermoeden. Daar ligt over het algemeen een kabelspaghetti.” Frinks vertelt dat het praten over het in één keer opruimen van deze kabelspaghetti in combinatie met de aanleg van een nieuwe infrastructuur de aanleiding vormde om eens te kijken naar andere infrastructurele projecten. “In 2012 hebben we met Heijmans de A12 negen dagen helemaal afgesloten om die weg in één keer goed aan te pakken. De werkzaamheden waren veelomvattend en konden daarom niet in een paar weekenden gedaan worden. We hebben toen heel veel commentaar gehad tijdens de werkzaamheden, maar daarna kwamen we erachter dat het eigenlijk heel goed verlopen is doordat we alles in een keer konden aanpakken.”
Tijds- en kostenbesparing
Wat nu als we deze strategie toepassen op de ondergrond van de Amsterdamse wijken, bedacht Van Zanten. “Op zondag komen we de wijk binnen. De bewoners hebben hun koffers gepakt en gaan voor de week ergens anders heen. De woningen gaan in coma en wij pakken de hele ondergrond aan, inclusief het aanleggen van de infra voor het nieuwe energiesysteem. Op zaterdagmiddag is alles weer in orde en kunnen de bewoners aanschuiven voor de gezamenlijke barbecue. En daarna zijn alle woningen van het gas af.” Van Zanten vertelt Nijkamp Aanneming onderzoek heeft gedaan om deze manier van werken toe te passen in de Amsterdamse Wildemanbuurt. “Het levert een gigantische tijdsbesparing op. Je bent tien weken bezig in plaats van twee jaar. En daarnaast kun je een kostenbesparing realiseren van 16%. Een ander onderzoeksbureau, Amsterdam Engineering, kwam voor de Confuciusbuurt zelfs op 25% kostenbesparing. Met deze getallen kan het zeker helpen om de onrendabele top van warmtenetten behoorlijk omlaag te krijgen.”
De bewoner
Van Zanten is enthousiast over de Big Bang en vraagt het publiek mee te denken. De deelnemers komen met zaken als techniek, personeel, kostenvoordeel en ‘de bewoner niet vergeten’. Van Zanten: “Dat kwam tijdens onze gesprekken hierover natuurlijk ook naar voren en het is heel belangrijk om de bewoner mee te nemen in dit proces. Maar het is tijd om heilige huisjes omver te trappen en misschien niet te voorzichtig te zijn. De buurt wordt er veel beter van.” Tot slot blikt Japikse in de wrap-up tevreden terug op het evenement en bedankt hij de deelnemers en sprekers.
Meer informatie:
- Bekijk de foto’s van Warmtenetwerk Congres 2022
- Bekijk de aftermovie van Warmtenetwerk Congres 2022
- Schrijf u in voor de ‘Kennissessie Startmotor katalysator voor energietransitie?’
- Kijk de presentatie over het Big Bang-scenario nog eens terug (download, pdf)
