WarmingUP, het nu afgesloten innovatieprogramma waaraan ruim zestig partijen meewerkten waaronder ook Stichting Warmtenetwerk, toont aan dat grootschalige aquathermie technisch haalbaar en maatschappelijk aanvaardbaar is. Voor de bestaande bouw en nieuwbouw zijn zulke collectieve warmtesystemen ‘energetisch efficiënter en financieel gunstiger dan individuele oplossingen’, stelt TNO, penvoerder van de landelijke organisatie.
Begin vorig jaar heeft de website van Stichting Warmtenetwerk al over de vorderingen van WarmingUP bericht. In de afgelopen drie jaar onderzocht WarmingUP een breed palet aan toepassingen, van aqua- en geothermie tot grootschalige ondergrondse warmteopslag, zonthermie en restwarmte uit datacenters. De doelstelling? Bij te dragen aan de aansluiting van pakweg 750.000 extra woningen op duurzame, collectieve warmtenetten in 2030. Dergelijke systemen zijn voor veel wijken energetisch efficiënter en financieel gunstiger dan wanneer elke woning een eigen oplossing zou kiezen niet meer van fossiele bronnen gebruik te maken.
Uit het onderzoek blijkt dat er voor met name de grootschalige inzet van TEO, TEA en TED (oppervlaktewater, afvalwater en drinkwater) als duurzame bron voor warmtenetten geen technische problemen bestaan, zowel voor nieuwbouw als voor de bestaande bouw. Met ThermoGIS, een openbaar geografisch informatiesysteem via internet, heeft WarmingUP tevens het potentieel voor grootschalige opslag van aardwarmte in kaart gebracht. Verder ontwikkelde men de ‘Design Toolkit’ die ontwerpers in staat stelt grotere, complexere warmtenetten te realiseren. Ook keek WarmingUP naar het draagvlak onder eindgebruikers en samenwerkingsverbanden tussen bewoners, overheden en warmtebedrijven.
Merendeel woningen geschikt
Volgens Ivo Pothof van Deltares, een van de onderzoekers die nauw bij het programma was betrokken, is meer dan de helft van onze woningen voor lage temperatuurverwarming geschikt. Daartoe nam WarmingUP 220 woningen uit drie bouwperioden onder de loep: vóór 1974, tussen 1974 en 1991 en daarna. Bij vier typen woningen – vrijstaand, hoekwoningen, tussenwoningen en appartementen – werden metingen uitgevoerd. De resultaten bevestigden Pothofs vermoedens: “Dit is een gamechanger. Zestig procent van onze woningen kan je verwarmen met een maximale aanlevertemperatuur van 55 graden Celsius. Dit loopt dwars door alle woningtypen heen, ongeacht de isolatiemaatregelen, van oud tot nieuw.”
Inzoomen op bewoners
Als overheden en warmtebedrijven de juiste argumenten hanteren, dan kunnen warmteprojecten op meer maatschappelijk draagvlak rekenen, zo blijkt uit het programma. Marijke Menkveld van TNO onderzocht dat voor onder meer de gemeenten Apeldoorn, Rotterdam en Zutphen. ”Het gemak vinden bewoners een voordeel: je hoeft immers geen CV-ketel meer te onderhouden en krijgt sneller warm water dan met een geiser. Dat soort argumenten hoor je nog maar zelden van gemeenten, warmtebedrijven en woningcorporaties”, stelt ze in het persbericht. Volgens Menkveld moeten gemeenten meer inspelen op de specifieke situatie van de bewoners om het draagvlak voor warmtenetten te vergroten.
Ecologische effecten
Over de ecologische effecten van aquathermie die WarmingUP ook heeft onderzocht, is momenteel weinig bekend. Vreemd is dat niet: het is een relatief nieuwe warmtebron waarvoor WarmingUP drie jaar geleden een monitoringsplan opstelde, later gevolgd door het beoordelingskader 1.0 vanuit STOWA. Aquathermie gaat met koudelozingen gepaard die voor een daling van de watertemperatuur zorgen. Hoe kleiner het water, des te groter de effecten op het aquatisch leven zullen zijn. Aquatisch biologen verschillen van mening: sommigen stellen dat koudelozingen de hogere temperatuur door klimaatverandering gedeeltelijk compenseren, anderen zeggen dat al een verschil van één graad tot een ‘thermische schok’ leidt waardoor de biodiversiteit in onze oppervlaktewateren zowel in omvang als kwaliteit afneemt. Naast monitoring is daarom dit jaar een langjarig wetenschappelijk onderzoek aan de Amsterdamse Sloterplas gestart, een wereldprimeur.
Meer informatie:
Auteur:
Tseard Zoethout
Tseard Zoethout
