Als het aan De Key ligt, doet riothermie zijn intrede bij de verwarming van sociale huurwoningen in Amsterdam. Begin juni heeft deze woningcorporatie de bewoners van zo’n 600 woningen in Buikslotermeer geïnformeerd over deze bijzondere ontwikkeling. Als alles volgens plan verloopt, is het vanaf 2022 zover. Tot nu toe was er alleen in Goes een vergelijkbaar project.

Warmteleverancier Firan, waterbedrijf Waternet en woningcorporatie De Key gaan samen verkennen hoe je een warmtenet met warmte uit rioolwater tot een succes kunt maken. Achterliggend idee – en wenkend perspectief – is dat een groot aantal huishoudens in Amsterdam met deze warmtetechniek wel eens aardgasvrij zou kunnen worden gemaakt. En dan nog betaalbaar ook. De definitieve doorbraak van riothermie, al eerder aangekondigd op deze site, is daarmee weer een stap dichterbij. Riothermie-expert Barry Meddeler (Syntraal) meldde eerder al in Cobouw dat riothermie juist in de grote stad – met dagelijks enorme hoeveelheden warm douchewater – veel potentie heeft.

Eind 2019 is de samenwerkingsovereenkomst ondertekend tussen de drie partijen, in het bijzijn van Meindert Smallenbroek, directeur Warmte en Ondergrond van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. In Buikslotermeer gaat het om een zogenoemd lokaal bronnet. Warmte uit nabijgelegen grote rioolleidingen wordt opgeslagen in een ondergrondse warmtekoude-opslag (WKO). Van daaruit wordt het gehele jaar een stabiele temperatuur geleverd. Collectieve warmtepompen in de jarenzeventig-appartementenflats van De Key (deels studentenwoningen, deels sociale huurappartementen en een deel particulier bezit) waarderen de warmte efficiënt op tot de juiste temperatuur voor de bewoners. Die kunnen daardoor hun gasverbruik met 75 tot 90 procent terugbrengen. De gasketels gaan er dus nog niet helemaal uit: ze blijven beschikbaar als back-up. Als de gebouwen op termijn zijn verbeterd en verduurzaamd, kunnen de gasketels vervallen. 

Cruciale rol

Het project heeft de bovengemiddelde belangstelling van de gemeente Amsterdam, die in 2040 helemaal aardgasvrij wil zijn. Op 3 april publiceerde de stad als eerste grote gemeente van Nederland haar Transitievisie Warmte, waarin warmtenetten een cruciale rol spelen, met name voor woningen die gebouwd zijn tussen 1945 en 2000. De Key zelf wil op termijn alle huurwoningen verduurzamen, in lijn met de ambitie om al het woningbezit in 2050 CO2-neutraal te maken. Andere woningcorporaties zullen de ‘zoektocht’ van De Key naar de toepassing van lagetemperatuurwarmtenetten naar verwachting met belangstelling volgen. 

‘Zoektocht’ is de term die Wim van der Graaf, programmamanager energietransitie bij De Key, gebruikt. ‘Al vanaf 2017 zoeken we naar manieren om onze woningen anders te verwarmen,’ zegt hij. ‘Maar dan zonder dat de woonlasten voor onze huurders stijgen – een belangrijke randvoorwaarde. Na een uitvoerig traject, met veel rekensommen over de business case, kwamen we er afgelopen december met Firan en Waternet uit.’ De partijen werden op het goede spoor gezet door een grote leiding van het hogedrukriool die precies langs enkele woonblokken liep. Dat maakte de rekensommen wat makkelijker.

Ook de bewoners doen mee aan de zoektocht, zegt Van der Graaf. ‘Bewonerscommissies van huurders en Verenigingen van Eigenaren van de koopappartementen hebben we erbij betrokken, zo vroeg mogelijk. We hebben de voordelen uitgelegd – minder CO2-uitstoot, minder gasverbruik en stookkosten – en willen zo zorgvuldig mogelijk blijven tijdens het gehele proces.’ Dit is vooral belangrijk omdat de bewoners instemming moeten geven voordat het project überhaupt kan starten. Draagvlak speelt dan een cruciale rol. Er mag niets misgaan. Wat hierbij kan helpen is dat binnen in de woningen in Buikslotermeer vooralsnog niets hoeft te veranderen. 

Harde rekensom

Achter de verduurzamingsoptie zit een harde rekensom, legt Van der Graaf uit. ‘Ons gehele bezit energieneutraal maken zou neerkomen op een investering van 50 duizend euro per woning. Dat is niet op te brengen. Maar met een lagetemperatuurwarmtenet ziet het plaatje er anders uit. Een combinatie van woningisolatie, riothermie en achtervang met aardgasketels kan financiële ruimte scheppen voor verdere verduurzaming op de lange termijn. Eerst zo beginnen, later overschakelen, dat is het idee.’

Begin juni zijn alle bewoners geïnformeerd over het verkennende onderzoek. In september wordt het haalbaarheidstraject afgerond en is het schetsontwerp gereed. De voorbereiding van de uitvoering kan in 2021 beginnen, waarna de 600 woningen begin 2023 kunnen worden verwarmd met warmte die aan het Amsterdamse riool wordt onttrokken. Bij dit tijdpad houdt De Key begrijpelijkerwijs een slag om de arm. Belangrijker dan de precieze data vindt Van der Graaf de innovatie die hier is gezocht en gevonden. ‘Wij willen innovatief verduurzamen. Firan en Waternet ook. We hebben elkaar daarin gevonden, en ook veel van elkaar geleerd. Door samenwerken kom je tot soms onverwachte oplossingen. Verschillende partijen die elkaar eigenlijk niet goed kennen, met uiteenlopende belangen, kunnen elkaar vinden om te werken aan eenzelfde doel: een duurzaam warmtenetwerk.’

Op de foto:

1. Situatie Buikslotermeer
2. Aan te sluiten gebouwen Buikslotermeer
3. Schematische weergave riothermie
4. Bronnet De Key Amsterdam-Noord